Chuyên gia: Việt
Nam là trung tâm của Kiến trúc Hiện đại Thế giới
RFA
2018-09-14
2018-09-14
Một góc đường Nguyễn
Tùng Châu tại Sài Gòn vào năm 1972 (nay là Lê Thị Riêng, Quận 1.)
©2018 Mel Schenck
Chuyên gia: Kiến trúc
sư Việt Nam không cần ý tưởng của phương Tây
‘Miền Nam Việt Nam là
một trung tâm của kiến trúc hiện đại thế giới.’ Đó là nhận định trong cuốn sách Kiến
trúc Hiện đại Việt Nam sắp được phát hành của ông Mel Schenck, kiến trúc sư
người Mỹ đang sống và làm việc tại Việt Nam và nhiếp ảnh gia Alexandre Garel.
Nam An có buổi trò chuyện với ông Mel Schenck về lĩnh vực này.
Nam An: Trong phần giới thiệu trên trang Facebook của
quyển sách sắp phát hành, ông nói rằng Kiến trúc Hiện Đại Việt Nam độc đáo và
đặc biệt. Điều gì khiến ông nghĩ vậy?
KTS. Mel
Schenck: Tôi từng sống ở Sài
Gòn vào năm 1971 - 1972 và làm việc với các nhà thầu xây dựng Việt Nam khi mới
tốt nghiệp kiến trúc ở Mỹ. Lúc đó, cả đời tôi có lẽ chỉ thấy ba hoặc bốn công
trình kiến trúc hiện đại ở Mỹ. Rồi tôi đến Việt Nam, đi dạo trên đường Nguyễn
Trãi (nơi căn chung cư tôi ở lúc đó) và thấy tất cả các dãy nhà phố, các cửa
hàng ở đây đều là kiến trúc hiện đại. Tôi sửng sốt và nghĩ rằng mình đang ở
thiên đường. Tôi đi dạo trong thành phố và nhận ra tất cả những công trình lớn
được xây dựng tại đây vào những năm 50, 60, 70 đều theo phong cách hiện đại và
là những công trình chất lượng cao. Trên thế giới chỉ có ba hoặc bốn quốc gia
mà văn hóa khích lệ cho chủ nghĩa Kiến trúc Hiện đại gồm Israel, Brazil, một
phần của Ấn Độ (cụ thể là New Deli) và Việt Nam. Việt Nam vượt qua các quốc gia
đó về chất lượng và số lượng các công trình theo chủ nghĩa này. Điều đó khiến
cho Kiến trúc Hiện đại Việt Nam rất độc đáo và khác biệt.
Tôi đi dạo trong thành
phố và nhận ra tất cả những công trình lớn được xây dựng tại đây vào những năm
50, 60, 70 đều theo phong cách hiện đại và là những công trình chất lượng cao.
-KTS. Mel Schenck
-KTS. Mel Schenck
Nam An: Vai trò của các kiến trúc sư Việt Nam lúc đó
thế nào thưa ông?
KTS. Mel
Schenck: Điều đã xảy ra là các
kiến trúc sư Pháp theo trường phái Tân Cổ điển không bao giờ chuyển sang Hiện
đại. Trong khi đó các kiến trúc sư Việt Nam được học tại trường Cao đẳng Mỹ
thuật Đông Dương tại Hà Nội lại đi theo trường phái Hiện đại. Một phần là vì
giảng viên trường này tốt nghiệp ở Châu Âu đã bắt đầu biết tới Chủ nghĩa Hiện
đại và dạy các sinh viên trường phái này. Do đó tất cả các sinh viên ra trường
đều theo Chủ nghĩa Hiện đại và tất cả các công trình kiến trúc hiện đại ở Việt
Nam lúc ấy đều được thiết kế bởi người Việt Nam.
Nam An: Vậy còn kiến trúc cổ truyền Việt Nam thì như
thế nào? Có những đặc điểm cổ truyền nào được gìn giữ trong những công trình
hiện đại không?
Ông Mel Schenck tại
Sài Gòn năm 1972. ©2018 Mel Schenck
KTS. Mel
Schenck: Điều đó là chắc chắn.
Tôi nói chuyện với các kiến trúc sư Việt Nam và họ đều có những cảm nhận rất
hay về lịch sử kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Họ hiểu những nguyên lý này. Những
gì mà các kiến trúc sư Việt Nam tìm kiếm trong khoảng thời gian mà tôi gọi là
Thời Kỳ Vàng Son của Kiến trúc Hiện đại Việt Nam khoảng từ 1945 – 1975, và ngay
cả hiện nay là làm sao thể hiện chất Việt Nam. Họ đã nhìn vào các đặc điểm kiến
trúc cổ trong quá khứ để tìm nguồn cảm hứng. Một ví dụ là các ngôi Đình, một
dạng hội trường cộng đồng ở Việt Nam, đều có hàng hiên ở phía trước, thì chính
hàng hiên đã trở thành một chi tiết trong Kiến trúc Hiện đại Việt Nam nhưng
được biến đổi theo nhiều cách khác nhau như ban công hay ‘cấu trúc tường hai
lớp.’ Ý tưởng hàng hiên ở Đình đã được áp dụng để cách nhiệt và tránh nắng cho
mặt tường ở trong công trình.
Nam An: Nhiều công trình cổ ở Việt Nam hiện nay
đã và đang bị phá hủy. Theo ông, chúng ta nên làm gì để bảo tồn những giá trị
kiến trúc đó?
KTS. Mel
Schenck: Việt Nam đang nằm
trong quỹ đạo chung của tất cả các quốc gia trên thế giới đã từng trải qua, xét
về mặt kiến trúc. Điều trước tiên phải nói là ý thức về di sản kiến trúc của
người dân chứ không phải chỉ giới kiến trúc sư và lãnh đạo. Người dân phải có
những tổ chức. Ở San Francisco, có một tổ chức gọi là Di Sản rất có quyền lực
trong vai trò bảo tồn kiến trúc. Điều này cũng đã xảy ra tương tự ở Việt Nam.
Một nhóm trên mạng xã hội Facebook thành lập Đài Quan Sát Di Sản Sài Gòn
(Saigon Heritage Observatory) đã tổ chức một chiến dịch phản đối chính quyền
thành phố về việc phá hủy Dinh Thượng Thư đằng sau Ủy Ban Nhân Dân Thành Phố.
Những người Việt Nam này đã thu thập được hơn 6000 chữ ký và đưa lên cho chính
quyền để xem xét lại việc phá hủy tòa nhà và chính quyền đã chấp thuận yêu cầu
của họ. Người dân ở đây cũng đã có sức ảnh hưởng. Việc tiếp theo là phải lập
danh sách các công trình cổ để có phương án bảo vệ thì hiện nay vẫn chưa được
thực hiện.
Nam An: Vậy kiến trúc ở những khu dân cư mới phát
triển ở Việt Nam thì ông thấy thế nào?
KTS. Mel Schenck: Kiến
trúc hiện đại của Việt Nam phức tạp hơn kiến trúc hiện đại quốc tế vì sử dụng
cả hình thức lẫn chức năng.©2018 Mel Schenck
KTS. Mel
Schenck: Những nhà phát triển
đang sử dụng nhiều chiến lược khác nhau ở đây. Chiến lược thứ nhất là họ thiết
kế phương án phát triển một hoặc một vài mẫu nhà ở. Nói chung là theo hướng các
công trình căn hộ cao tầng cho mục đích thương mại. Vì các nhà phát triển này
thường đến từ phía Bắc nên phong cách kiến trúc thường theo Tân cổ điển hoặc
‘kiểu Pháp’ theo như cách gọi của người phía Bắc. Theo ý kiến của tôi thì
trường phái này rất tệ.
Chiến lược thứ hai
chiếm khoảng 2/3 tỷ lệ hiện nay là họ sẽ chia và bán đất nền. Các mảnh đất được
chia rộng từ 4-5m, dài 15-20m, và được xem là tiêu chuẩn đất ở thành phố tại
Việt Nam. Điều đáng nói ở đây là người dân xây nhà theo phong cách hiện đại hầu
như mọi lúc. Có lẽ khoảng 80% các công trình này là kiến trúc hiện đại. Văn hóa
Việt Nam khích lệ cho chủ nghĩa kiến trúc này.
Nam An: Ông có biết những kiến trúc sư trẻ đoạt giải
quốc tế người Việt nào không? Ông có thường xuyên làm việc với họ?
KTS. Mel
Schenck: Có một hoặc hai người
tôi nói chuyện thường xuyên mỗi tuần. Tôi cảm thấy rất phấn khởi khi nói chuyện
với họ. Cuốn sách tiếp theo của tôi sẽ về kiến trúc đương đại Việt Nam và sẽ
phỏng vấn những kiến trúc sư có tiếng này để biết thêm những gì mà họ đang làm
cho kiến trúc đương đại Việt Nam.
Nam An: Ông có thể chia sẻ thêm về quyển sách Kiến
trúc Hiện đại Việt Nam sắp phát hành vào năm sau?
Kiến trúc sư Việt Nam
biết và không cần bất kỳ ý tưởng nào từ phương Tây. Họ đang vững bước trên con
đường trở thành những người đi đầu trong kiến trúc thời đại thông tin dành cho
nhà ở.
-KTS. Mel Schenck
-KTS. Mel Schenck
KTS. Mel
Schenck: Tôi nói với các sinh
viên Việt Nam rằng Việt Nam là trung tâm của Kiến trúc Hiện đại Thế giới, thì
họ nói rằng ‘Không thể nào! Kiến trúc ở đây bình thường thôi!’ Đương nhiên là
đối với họ thì đó là điều bình thường vì họ lớn lên ở đây. Họ thấy mỗi ngày,
một số sinh viên còn chưa ra tới Hà Nội. Các sinh viên nói là Kiến trúc Hiện
đại ở đây thua Singapore, Kuala Lumpur, và cho rằng những công trình hiện đại
hay nhất ở Nhật Bản. Theo tôi, điều này có thể đúng hoặc không, nhưng dĩ nhiên
những bậc thầy Kiến trúc Hiện đại đến từ Nhật Bản. Nhưng khi bạn đến Nhật Bản thì
bạn sẽ thấy văn hóa ở đây không kích lệ cho Chủ nghĩa Kiến trúc Hiện đại ở các
ngôi nhà ở. Tôi xem nhà ở là thước đo để đánh giá tính khích lệ chủ nghĩa này.
Các ngôi nhà ở Nhật được pha trộn giữa phong cách cổ truyền và mục tiêu tiện
lợi. Chúng trông có vẻ hiện đại nhưng không phải theo Chủ nghĩa Hiện đại. Điều
cốt lõi là văn hóa Nhật không khích lệ Chủ nghĩa Kiến trúc Hiện đại như tại
Việt Nam. Quyển sách này dành cho các sinh viên để hiểu về giá trị kiến trúc
của chính đất nước họ. Đối tượng thứ hai là độc giả quốc tế bởi vì Việt Nam là
trung tâm Kiến trúc Hiện đại của thế giới nhưng chưa được thừa nhận.
Nam An: Ông có đề xuất nào để Việt Nam có thể làm rõ
được những đặc điểm kiến trúc của mình không?
KTS. Mel
Schenck: Những gì đang xảy ra ở
Việt Nam là tất cả những công trình cao tầng ở trung tâm được thiết kế theo
kiểu quốc tế với những khối thép, kính. Những tòa nhà này đều được thiết kế bởi
kiến trúc sư ngoại quốc, những người theo tôi là không phù hợp. Kiến trúc sư
Việt Nam biết và không cần bất kỳ ý tưởng nào từ phương Tây. Họ đang vững bước
trên con đường trở thành những người đi đầu trong kiến trúc thời đại thông tin
dành cho nhà ở.
No comments:
Post a Comment