Brett Kavanaugh và tối cao pháp viện
17/09/2018
Có lẽ ít có lần đề cử thẩm phán vào Tối cao
Pháp viện Hoa Kỳ nào mang tính căng thẳng và gây cấn như đối với thẩm phán
Brett Kavanaugh kỳ này. Có nhiều nguyên nhân, nhưng phần lớn nằm trong bối cảnh
chính trị của Hoa Kỳ hơn là chính cá nhân ông Kavanaugh.
Trước hết cần nói về
vai trò ngày càng quan trọng của ngành tư pháp.
Giáo sư Kermit Hall
chia sẻ rằng triết gia người Pháp Alexis de Tocqueville, trong chuyến tham quan
Hoa Kỳ đầu thế kỷ 19, đã có nhận định vào thời điểm đó rằng “Tôi không rõ có
quốc gia nào trên thế giới này cho đến nay tổ chức quyền lực tư pháp trong cung
cách giống như người Mỹ không… Một quyền lực tư pháp mang tính áp đặt hơn lại
không bao giờ được cấu tạo bởi người dân” [1]. Chỉ có vài pháp viện khác trên
thế giới có quyền lực về bề rộng và về hoạt động giống như Tối cao Pháp viện
Hoa Kỳ. Hall cho rằng Tối cao Pháp viện là sản phẩm của Hiến Pháp Hoa Kỳ, và là
một trong các định chế mới ấn tượng nhất, nhưng đồng thời ít được tranh luận
nhất, được hình thành từ Hội nghị Philadelphia năm 1787. Trong các nỗi quan tâm
của các phái đoàn đến Philadelphia lúc đó có ý tưởng pháp quyền (the rule of law)
bị đe dọa nghiêm trọng, do đó các nhà định hình Hiến pháp ban đầu muốn xây dựng
một ngành tư pháp mạnh mẽ để bảo toàn các chuẩn mực mới của nền pháp luật toàn
quốc và để mang lại một số hạn chế đối với các mong muốn phổ biến quá đà.
Tuy quan niệm và mong muốn
xây dựng ngành tư pháp như thế, mãi cho đến năm 1935 Tối cao Pháp viện mới có
tòa nhà riêng của mình. Tạp chí Economist biện luận rằng ngày hôm nay Tối cao
Pháp viện chiếm vị thế trọng tâm nhưng ngày càng không thể đứng vững được
(untenable) trong đời sống người Mỹ [2].
Nó là tâm điểm vì phần
lớn đến từ sự bế tắc. Khi Quốc hội (tức Lập pháp) không thể thông qua các dự
luật đơn giản, thuần tuý mang tính thương lượng chính trị với nhau, thì quyền
lực của chính nó tràn sang Hành pháp và Tư pháp. Các vấn đề chính trị như phá
thai hay hôn nhân đồng tính lại trở thành các vấn đề mang tính pháp lý, được
dàn xếp bởi chín thẩm phán, trong đó không một ai được dân bầu lên.
Nó không thể đứng vững
được là do vị thế thiên vị ngày càng gia tăng của pháp viện. Không phải lúc nào
nó cũng như thế. Trước đây các tổng thống thuộc đảng Cộng hoà đã bổ nhiệm ba
thẩm phán cấp tiến nổi tiếng nhất của thế kỷ 20, gồm Earl Warren, William
Brennan và Harry Blackmun, và kể cả Anthony Kennedy, mặc dầu ông Kennedy, người
mới vừa quyết định về hưu, được xem là người giữ phiếu quyết định nhưng xoay
chiều khi cần (swing vote). Trong khi đó, bốn thẩm phán có lập trường bảo thủ
hiện nay đều do các tổng thống của Đảng Cộng hòa bổ nhiệm, và bốn thẩm phán cấp
tiến đều do các tổng thống của Đảng Dân chủ bổ nhiệm. Tiến trình đề cử thì ngày
càng trở nên độc hại. Cộng hòa đổ lỗi cho thủ thuật của Dân chủ qua cuộc điều
trần của Robert Bork, một ứng viên mà tổng thống Ronald Reagan đề cử. Dân chủ
thì đổ lỗi cho Cộng hòa qua sự kiện cựu tổng thống Barack Obama đề cử thẩm phán
Merrick Garland vào năm 2016. Cộng hòa lúc đó chiếm đa số ở thượng viện, do đó
có quyền quyết định khi nào diễn ra cuộc điều trần. Họ đã ngâm tôm cuộc điều
trần này bởi vì cuối năm 2016 diễn ra bầu cử lại một phần ba thượng viện, toàn
hạ viện và bầu cử tổng thống. Ứng cử viên Cộng hoà Donald Trump, trong một cuộc
vận động bầu cử lúc đó, đã phát biểu: “Quý vị phải bầu cho tôi… Quý vị biết tại
sao không? Thẩm phán Tối cao Pháp viện. Không có chọn lựa nào khác.” [3]. Dân
chủ mất cơ hội chọn thẩm phán theo quan điểm của mình.
Hiện nay Cộng hòa
chiếm tỷ lệ 51 – 49 ở thượng viện, trong đó 47 thuộc Dân chủ, và hai thượng
nghị sĩ độc lập. Đảng nào có hơn 50 ghế thượng viện là coi như nắm phần quyết
định việc bổ nhiệm thẩm phán vào Tối cao Pháp viện. Cũng vì thế nên Trump đã
thành công trong việc đề cử thẩm phán Neil Gorsuch vào Tối cao Pháp viện năm
ngoái. Việc Trump đề cử thẩm phán Brett Kavanaugh, người đã và đang được điều
trần tại Thượng viện Hoa Kỳ tuần qua, có lẽ sẽ không gặp khó khăn nào đáng kể
mặc dầu vào giờ phút cuối, một người phụ nữ ẩn danh đã cáo buộc ông Kavanaugh
từng xâm phạm tình dục đối với bà khi còn là học sinh [4]. Thượng nghị sĩ Đảng
Dân chủ Dianne Feinstein đã đưa vấn đề này ra bàn cãi vào thứ Năm 13 tháng 9 vì
cho rằng những lời cáo buộc này rất nghiêm trọng về tính cách của thẩm phán
Kavanaugh. Vì các tranh chấp và thủ thuật chơi nhau giữa hai đảng, như trình
bày trên, Đảng Dân chủ sẽ không dễ dàng thông qua cuộc điều trần này, hay bỏ
qua cơ hội đặt vấn đề khi có thêm các thông tin tiêu cực về Kavanaugh [5]. Tuy
nhiên Carl Hulse thuộc báo New York Times nhận định rằng trước đây hai thẩm
phán Clarence Thomas và Neil Gorsuch đã phải đối diện với bao điều cáo buộc về
cung cách hành xử của họ trong giai đoạn cuối của cuộc điều trần, nhưng họ cuối
cùng cũng được vào Tối cao Pháp viện; do đó ngoại trừ các cáo buộc này chồng
chất lên, Kavanaugh cũng sẽ ngồi vào ghế Tối cao Pháp viện thôi [6].
Thế nhưng vào lúc viết
bài này thì vấn đề trở nên rắc rối hơn cho ông Kavanaugh. Người phụ nữ ẩn danh
đó quyết định công khai danh tánh của mình trên báo Washington Post, kể chi
tiết về vụ hành hung đó khoảng năm 1982, lúc bà chừng 15 tuổi, ông Kavanaugh
chừng 17 tuổi. Bà tên là Christine Blasey Ford, 51 tuổi, hiện là một giáo sư
nghiên cứu và giảng dạy tâm lý tại trường đại học Palo Alto, tiểu bang
California [7]. Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Jeff Flake thuộc tiểu bang Arizona
cho biết ông chưa sẵn sàng bỏ phiếu “Yes” cho đến khi ông biết thêm về vụ bà
Ford [8]. Theo dự trù thì Đảng Cộng hòa muốn bỏ phiếu thông qua đề cử này vào
thứ Năm 20 tháng 9, trong khi Đảng Dân chủ muốn hoãn lại và muốn có thêm thời
gian.
Như đã trình bày trên,
tiến trình tuyển chọn thẩm phán, từ đề cử bởi tổng thống đương nhiệm đến điều
trần tại thượng viện, mang đầy tính đảng phái, thiên vị, do đó hoàn toàn không
tốt cho ngành tư pháp và cho toàn nước Mỹ. Theo tạp chí Economist thì nó có khả
năng làm què quặt ngành tư pháp vì hai cách. Một, nếu chỉ khi nào một tổng
thống có đa số ở thượng viện mới có thể bổ nhiệm thành công một ghế trống ở Tối
cao Pháp viện thì rất có khả năng là phần lớn thời gian tòa án không thể hoạt
động với toàn lực của mình. Hai, tính chính nghĩa của tòa án phụ thuộc vào uy
tín của nó như là một trọng tài trung lập khả tín. Thẩm phán Kavanaugh, trong
cuộc điều trần tuần qua, đã khẳng định lập trường rằng ông sẽ làm việc cùng với
tám thẩm phán còn lại trong Tối cao Pháp viện như là một thành viên của đội
(team player), và cương quyết dựa vào hiến pháp và pháp luật của Hoa Kỳ trong
mọi quyết định của mình. Tuy thế, ông cũng khó thuyết phục phía Dân chủ hay
những người khác rằng quyết định của ông sẽ hoàn toàn khách quan, không bị ảnh
hưởng về các quan điểm có vẻ bảo thủ của mình.
Vì sự khác biệt quá
sâu sắc trong xã hội Mỹ, và bao nhiêu quốc gia khác, về các vấn đề gây tranh
cãi trong thời gian qua, từ các giá trị tôn giáo như phá thai đến các vấn đề
chính trị bản sắc (identity politics) như hôn nhân đồng tính, cho nên nếu trước
đây Tối cao Pháp viện phần lớn quyết định theo tuyệt đối, nhất trí với nhau, về
nhiều vấn đề thì ngày nay không còn như thế nữa. Với bốn thẩm phán bảo thủ, bốn
thẩm phán cấp tiến, thì Kavanaugh, nếu được thượng viện thông qua, sẽ góp phần
làm nghiên cán cân về phía bảo thủ. Ngoài ra, việc tổng thống Trump đề cử thẩm
phán Kavanaugh cũng chính nó gây nhiều tranh cãi. Trump đang bị cho là có âm
mưu vi phạm luật liên bang, và những người chung quanh Trump trong chiến dịch
tranh cử năm 2016 đang được điều tra có liên hệ như thế nào với Nga. Hiện giờ
thì chưa rõ nhưng rất có thể Tối cao Pháp viện sẽ phải quyết định Trump có phải
bị bắt buộc làm chứng trong cuộc điều tra này, hoặc có phải bị truy tố, và có
được quyền tha thứ cho mình không v.v… Quan điểm của Kavanaugh liên quan đến
các vấn đề này mang tính quyết định về cách tòa án quy định quyền hạn của tổng
thống.
Khác với Tối cao Pháp
viện Úc, ràng buộc trong hiến pháp rằng các thẩm phán phải về hưu ở tuổi 70,
Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ không giới hạn tuổi tác. Thẩm phán Kavanaugh hiện nay
chỉ mới có 53 tuổi. Nếu được thượng viện thông qua, và nếu có sức khỏe, ông có
thể tại nhiệm trong hai ba thập niên tới, và sẽ ảnh hưởng lớn lao lên nền tư
pháp tới đây. Đảng Dân chủ không hề yên tâm về điều này, không chỉ vì khác quan
điểm mà còn vì khá bực mình với Đảng Cộng hòa vì lẽ ra một ghế của Tối cao Pháp
viện thuộc về thẩm phán Garland.
Tư pháp trong một nền
dân chủ đích thực phải thực sự độc lập, vô tư/công bình (không bị chính trị
hóa) và khả tín mới có thể hoàn thành sứ mạng công lý lớn lao của mình. Nó phải
được sự tin tưởng cao cả thì mới phục vụ tối hảo cho mọi công dân dưới hiến
pháp và pháp luật đó. Tối cao Pháp viện có quyền quyết định nếu Lệnh Hành pháp
(Executive Order) hay các bộ luật từ Lập pháp có hợp hiến không. Nghĩa là trách
nhiệm và quyền hạn rất lớn và rất nặng về, trên cả hai ngành kia. Vì thế việc
chính trị hóa ngành từ pháp của Hoa Kỳ trong thời gian qua, qua việc các tổng
thống chỉ đề cử người có cùng quan điểm chính trị với đảng, đã làm giảm đi khả
tín và tính lưỡng đảng (phi chính trị) của nền tư pháp. Như thế nó có thể làm
giảm đi niềm tin của người dân Mỹ về nền công lý của quốc gia. Điều đó đã làm
cho nhiều người chuyên môn quan tâm đệ trình một số cải tổ triệt để hoặc ôn hòa
hơn. Giới hạn nhiệm kỳ mỗi thẩm phán trong vòng 18 năm thay vì suốt đời là một
đề nghị. Hoặc thay phiên mỗi 9 thẩm phán trong số 180 thẩm phán liên bang phục
vụ trong vòng hai tuần, nhưng điều này sẽ gây nhiều khó khăn và cản trở về mặt
hành chánh. Một cách khác nữa là số thẩm phán gia tăng lên 15 người, bởi trong
hiến pháp không quy định bao nhiêu, số 9 hiện nay chỉ là theo thông lệ, kể từ
năm 1869. 5 được Dân chủ đề chọn, 5 từ Cộng hòa, và 5 còn lại do các thẩm phán
bầu chọn nhau. Dù kết quả ra sao đi nữa, cải tổ sâu sắc ngành Tư pháp hiện nay
là điều hợp lý để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi sự năng động và thách thức không
ngừng trong đời sống chính trị của người Mỹ hiện nay và tương lai.
(Úc Châu, 17/09/2018)
Tài liệu tham khảo:
1. Kermit L. Hall,
“The Law of the Land: The History of the Supreme Court”, Course Guide, Utah
State University, Recorded Books, 2003; trang 7.
6. Carl Hulse, “New
Kavanaugh Disclosure Shows Little Sign of Impeding His Nomination”, The New York Times, 15 September 2018.
7. Emma Brown, “California
professor, writer of confidential Brett Kavanaugh letter, speaks out about her
allegation of sexual assault”, The Washington Post, 16 September 2018.
8. Sheryl Gay Stolberg,
“Brett
Kavanaugh’s Confirmation in Turmoil as Accuser Comes Forward”, The New York Times, 16 September 2018.
No comments:
Post a Comment