Bs Nguyễn
Văn Tuấn định cư tại Sydney –
Úc. Ông giảng dạy tại nhiều trường đại học Y khoa ở Úc, Mỹ, Na-uy, Thụy Điển,
Hồng kông, Thái lan và VN.
Cảm nhận sau một chuyến về thăm VN
BS.Nguyễn Văn Tuấn
Tôi
vừa có một chuyến đi gần 1 tháng ở bên nhà. Đó là một thời gian tương đối dài
đối với tôi, một phần là vì công việc, và một phần khác là nghỉ hè. Chính vì
hai việc này mà tôi có dịp đi đây đó, và có dịp quan sát quê hương -- không
phải từ phòng máy lạnh, mà từ thực địa. Tôi e rằng những quan sát và cảm nhận
của tôi hơi bi quan.
Thú
thật, tôi không thấy một Việt Nam sẽ "tươi sáng", mà chỉ thấy một đất
nước sẽ tiếp tục tụt hậu và lệ thuộc, nhất là trong bối cảnh cộng đồng kinh tế
ASEAN
1.
Một đất nước trên đà suy thoái.
Cái
ấn tượng chung và bao quát trong chuyến về thăm quê là đất nước này đang trên
đà suy thoái hầu như về mọi mặt. Mặc cho những con số thống kê kinh tế màu hồng
được tô vẽ bởi Nhà nước, trong thực tế thì cuộc sống của người dân càng ngày
càng khó hơn. Hơn 70% dân số là nông dân hay sống ở miệt quê, nên chúng ta thử
xem qua cuộc sống của một gia đình nông dân tiêu biểu, gồm vợ, chồng và 2 con.
Gia đình này làm ra gạo để các tập đoàn Nhà nước đem đi xuất khẩu lấy ngoại tệ
(và chia chác?) nhưng số tiền mà họ để dành thì chẳng bao nhiêu.. Gia đình này
có thể có 5 công đất (hoặc cao lắm là 10 công đất), sau một năm quần quật làm
việc "bán mặt cho đất, bán lưng cho trời", cả nhà chỉ để dành khoảng
10-15 triệu đồng, có khi còn không bằng một bữa nhậu của các quan chức.
Cuộc sống của người nông dân là nợ triền miên.. Đầu mùa thì vay ngân hàng để
mua giống, mua phân, mua thuốc trừ sâu; thu hoạch xong thì phải trả nợ cộng
tiền lời cho ngân hàng. Rồi đến mùa vụ kế tiếp thì cái vòng vay - trả nợ lại
bắt đầu. Con của người nông dân đi học, thì mỗi đứa phải gánh ít nhất là 10
loại phí khác nhau, có khi lên đến 20 phí! Các trường, các uỷ ban nhân dân, các
cơ quan công quyền, v.v. đua nhau sáng chế ra những loại phí để moi móc túi
tiền người dân vốn đã quá ít ỏi. Họ không cần biết người dân có tiền hay không,
phí là phí, và phải đóng phí. Không ít gia đình không có tiền đóng phí nên cho
con nghỉ học. Đã có tình trạng người dân không đủ tiền trả viện phí nên tìm đến
con đường tự tử.
Môi trường sống xuống cấp thê thảm. Sự gia tăng dân số gây áp lực vô cùng lớn
đến môi sinh. Mật độ dân số tăng nhanh, ngay cả ở vùng nông thôn. Có thể nói
rằng hầu hết các con sông ở VN đang chết. Tất tần tật, kể cả heo gà và có khi
cả người chết, cũng bị vứt xuống sông.
Những
con sông VN đang chết vì chúng đã biến thành những bãi rác di động khổng lồ. Đó
là chưa nói đến sự xâm nhập của nước mặn vào các con sông vùng Đồng bằng sông
Cửu Long, một phần là do mấy cái đập lớn Tàu xây trên thượng nguồn của sông.
Tôi cho rằng sự suy thoái về môi trường là mối đe doạ lớn nhất đến sự tồn vong
của đất nước.
Ở đất
nước này, chính quyền đã mắc cái bệnh vô cảm quá lâu, và bệnh đã trở thành mãn
tính, rất khó cứu chữa. Cái bệnh vô cảm của chính quyền nó còn lan truyền sang
cả xã hội, mà trong đó mọi người dùng mọi phương cách và thủ đoạn để tranh nhau
ngoi lên mặt đất mà sống.. Có thể nói cả xã hội đang chạy đua. Cái chữ
"chạy" ở VN đã có một ý nghĩa khác... Dân chạy để đưa con cái vào đại
học, vào cơ quan Nhà nước để hi vọng đổi đời. Quan chức cũng chạy đua vào các
chức vụ trong guồng máy công quyền, và họ chạy bằng tiền. Tiền dĩ nhiên là từ
dân. Thành ra, cuối cùng thì người dân lãnh đủ. Sự suy thoái ở VN diễn ra trên
mọi mặt, từ kinh tế, môi trường, y tế, giáo dục, đến đạo đức xã hội.
2. Đất nước đang bị "bán"
Một
anh bạn tôi vốn là một doanh nhân (businessman) thành đạt cứ mỗi lần gặp tôi là
than thở rằng đất nước này đang bị bán dần cho người nước ngoài. Mà, đúng là
như thế thật. Ở khắp nơi, từ Đà Nẵng, đến Nha Trang, tận Phú Quốc, người ta
"qui hoạch" đất để bán cho các tập đoàn nước ngoài xây resort, khách
sạn, căn hộ cao cấp. Một trong những "ông chủ" mới thừa tiền để mua
tất cả của Việt Nam là người Tàu lục địa.
Chẳng những đất đai được bán, các thương hiệu của VN cũng dần dần bị các tập
đoàn kinh tế nước ngoài thu tóm và kiểm soát. Chẳng hạn như các tập đoàn Thái
Lan đã thu tóm những thương hiệu bán lẻ và hàng điện tử của Việt Nam.. Tuy
nhiên, người dân có vẻ "ok" khi người Thái kiểm soát các cửa hàng
này, vì dù sao thì người Thái đem hàng của họ sang còn có phẩm chất tốt và đáng
tin cậy hơn là hàng hoá độc hại của Tàu cộng.
Đó là
chưa kể một loại buôn bán khác: buôn bán phụ nữ. Phụ nữ Việt Nam được quảng cáo
ở các nước như Tàu, Đài Loan, Singapore và Đại Hàn. Chưa bao giờ người Việt Nam
chịu nhục khi con gái VN được cho đứng trong lồng kiếng như là những món hàng
để người ta qua lại ngắm nghía và trả giá! Thử hỏi, có người Việt Nam nào tự
hào được khi đồng hương mình bị đem ra rao bán như thế.. Xin đừng nói đó là
những trường hợp cá biệt; đó là tín hiệu cho thấy một đất nước đang bị suy
thoái về đạo đức xã hội.
3. Tham nhũng tràn lan
Không cần phải nhờ đến tổ
chức minh bạch quốc tế chúng ta mới biết VN là một trong những nước tham nhũng
nhất thế giới. Chỉ cần tiếp xúc với hải quan, hay bất cứ cơ quan công quyền
nào, người dân đều có thể nếm "mùi tham nhũng". Tham nhũng từ dưới
lên trên, từ bên này sang bên kia, từ cấp thấp đến cấp cao. Có khi tham nhũng
công khai, và kẻ vòi tiền mặc cả cái giá mà không hề xấu hổ. Các cơ quan Nhà
nước phải hối lộ các cơ quan Nhà nước khác, và họ xem đó là bình thường. Ngay
cả những ngành dịch vụ tưởng như là "trí thức" như giáo dục và y tế
mà cũng tham nhũng, và vì họ có học nên tham nhũng ở hai ngành này còn
"tinh tế" hơn các ngành khác!
Có thể nói là tham nhũng (và hối lộ) đã trở thành một thứ văn hoá. Cái văn hoá
này nó ăn sâu vào não trạng của cán bộ Nhà nước. Đã là văn hoá thì nó rất khó
xoá bỏ một sớm một chiều. Ngay cả ông tổng Phú Trọng còn thú nhận rằng trạng
tham nhũng như "ghẻ ruồi, rất ngứa ngáy, khó chịu", nhưng cho đến nay
ông cũng không làm được cái gì để giảm tình trạng này.
4. Xã hội bất an
Có
thể nói không ngoa rằng VN là một xã hội bất an. Đọc báo hàng ngày thấy tin tức
về tội phạm dày đặc khắp nơi. Chẳng những sự phổ biến của tội phạm, mà sự manh
động của các vụ án càng ngày càng táo tợn. Chưa nơi nào có những vụ giết người
vô cớ như ở VN: chỉ một cái nhìn cũng có thể dẫn đến cái chết!
Đáng ngại nhất là tội phạm đã lan tràn về tận vùng quê. Ở quê tôi, nơi mà ngày
xưa là một làng êm ả, ngày nay là một cộng đồng bất an vì những vụ chém giết
xảy ra hầu như hàng tuần! Người dân dưới quê cảm thấy mệt mỏi, không muốn nuôi
trồng gì nữa, vì nạn trộm cắp hoành hành triền miên. Nuôi cá chưa đủ lớn thì đã
bị trộm câu mất. Trồng một cây mít, trái chưa chín thì đã có trộm hái dùm. Chưa
bao giờ tình trạng trộm cắp phổ biến như hiện nay ở vùng nông thôn.
Đó là
chưa nói đến tai nạn giao thông vốn còn kinh hoàng hơn cả trộm cắp. Ở VN, bước
ra đường là chấp nhận rủi ro tai nạn, thậm chí chết vì sự hỗn loạn của hệ thống
giao thông. Thật vậy, tai nạn giao thông ở VN đã và đang trở thành nỗi kinh
hoàng của không chỉ người dân địa phương mà còn ở du khách.
Một dạng bất an khác là (mất) an toàn thực phẩm. Có thể nói rằng đây là vấn đề
làm cho cả dân số quan tâm nhất (theo như kết quả của một cuộc điều tra xã hội
chỉ ra). Đi đến đâu, ở bất cứ thời điểm nào, người ta cũng nói đến những loại
hàng hoá độc hại được tuồn vào thị trường Việt Nam từ một cái nguồn quen thuộc:
Tàu cộng. Ngay cả ở dưới quê tôi, người dân còn không dám mua trái cây có xuất
xứ từ Tàu. Không có một nông sản nào của Tàu sản xuất được xem là an toàn.
Ngày
nay, ngay cả các bợm nhậu cũng e dè những món ăn ở nhà hàng, quán nhậu, vì
không ai dám chắc đó là hàng hoá của VN hay của Tàu. Nhưng điều đáng buồn nhất
là sự tiếp tay của các doanh nghiệp Việt Nam để cho hàng hoá Tàu hoành hành đất
nước ta và dân tộc ta. Thật không ngoa khi gọi những doanh nghiệp này là
"gian thương". Cũng không ngoa để nói rằng gian thương cấu kết với
những cán bộ tham nhũng đang giết chết kinh tế nước nhà và người dân.
5. Trí thức không có tiếng nói, không có phản biện
Theo dõi báo chí ở VN, dễ dàng thấy sự trống vắng tiếng nói của giới trí thức.
Trước một sự kiện tương đối quan trọng như đại hội đảng csvn, mà không hề có
bất cứ một bình luận độc lập nào, không hề có một bài phân tích về các nhân vật
chóp bu trong đảng, hoàn toàn không có một phát biểu mang tính viễn kiến của
bất cứ một nhân vật "lãnh đạo" tương lai nào! Thay vào đó là những
tiếng nói của những người mang danh "sư sĩ" nhưng cách họ nói và ngôn
ngữ của họ thì chẳng khác sự "cò mồi" là bao nhiêu..
Trước hiện tình đất nước, giới có học nói chung có vẻ lãnh đạm. Họ không quan
tâm. Họ thường chạy trốn thực tế bằng cách biện minh rằng "chỉ lo việc
chuyên môn".. Thật ra, cũng khó trách họ, vì nếu họ nói ra những ý kiến
thì có thể sẽ bị phạt nặng nề, thậm chí tù đày. Ngay cả yêu nước là một tình
cảm thiêng liêng mà cũng phải được tổ chức và ... cho phép. Một xã hội đối xử
với giới trí thức như thế thì làm sao bền vững được.
6. Guồng máy quản lý bất tài
Thật ra, sự bất tài của
quan chức Nhà nước không còn gì là bí mật. Vì bất tài, nên họ thường "sản
xuất" ra những qui định hài hước, và có khi cực kì vô lí và phi khoa học.
Chúng ta còn nhớ trước đây, họ cho ra qui định mang danh "ngực nở chân
dài"để được lái xe ô-tô, gây ra một trận cười cấp quốc gia. Tưởng như thế
đã là hi hữu, ai ngờ họ lạ tái xuất với một qui định "trời ơi": Xe
ô-tô 4 bánh phải có bình chữa cháy. Qui định này làm trò cười cho cả thế giới
và các hãng sản xuất xe hơi. Tưởng qui định như thế đã là vô lí, họ còn cho ra
một qui định "trên trời" như xe trên 10 chỗ ngồi phải có găng
tay và khẩu trang lọc độc!(Tất nhiên, không phải ai trong guồng máy Nhà nước là
bất tài, vẫn có người tài đó, nhưng cái ấn tượng chung mà người dân có thì đó
là một guồng máy gồm những người bất tài, ăn bám nhân dân).
7. Tuy bất tài, nhưng guồng máy đó rất giỏi trong việc hành hạ dân
Sự hành dân của guồng máy
quản lí & hành chính của Việt Nam phải nói là vô song trên thế giới. Đối
với người dân, có việc đến cổng công đường là một nỗi sợ, một cơn ác mộng. Hầu
như không có một việc gì, từ nhỏ đến lớn, mà trôi chảy lần đầu khi đến gặp các
quan chức Nhà nước. Tôi về quê và nghe nhiều câu chuyện hành dân mà nói theo
tiếng Anh là "incredible" -- không thể tin được. Chỉ cần cái họ viết
sai dấu (như "Nguyển" thay vì "Nguyễn") là cũng bị hành và
tốn tiền triệu! Những lỗi sai chính tả đó là của họ (quan chức, cán bộ), nhưng
họ vẫn hành dân một cách vô tư.. Họ tìm mọi cách, mọi lúc để "đá" dân
từ cơ quan này sang cơ quan khác, và biến dân như những trái banh để họ làm
tiền. Thực dân Pháp ngày xưa có lẽ cũng không hành dân như cán bộ Nhà nước ngày
nay.
Năm
2016 này Việt Nam sẽ tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN (ASEAN Economic Community
hay AEC). Mục tiêu là hình thành một cộng đồng kinh tế có khả năng cạnh tranh
cao, hàng hoá và dịch vụ, đầu tư sẽ tự do lưu chuyển giữa các nước thành viên.
Tôi ghé thăm một đại học lớn ở Thái Lan vào năm 2013, và giới trí thức bên đó
đã bàn rất nhiều về viễn cảnh này, họ tư vấn cho chính phủ để chuẩn bị hoà nhập
vào AEC. Nhưng ngạc nhiên thay, ở VN rất ít thảo luận về AEC và những tác động
của nó đến cuộc sống của người dân! Nhưng với tình trạng suy thoái, đất nước bị
"bán", tham nhũng tràn lan, xã hội bất an, trí thức không có tiếng
nói, guồng máy quản lý bất tài nhưng giỏi hành dân, thì không nói ra,
chúng ta cũng biết là khả năng cạnh tranh của VN không cao trong AEC. Khả năng
cạnh tranh không cao rất có thể dẫn đến nguy cơ lệ thuộc.
Tái bút:
Nhiều
người khi đọc những bài và ý kiến như thế này thường hỏi một cách hằn học rằng
“ông có phải là người Việt Nam hay không mà phê phán đất nước như thế”, “ông đã
làm gì cho đất nước này”, hay "nói thì hay, vậy giải pháp là gì",
v.v.
Tôi nghĩ những câu hỏi đó
không tốt mấy, và có phần ... lạc đề. Vấn đề là cái xấu đàng hoành hành đất
nước này, chứ đâu phải tôi là ai hay tôi đã làm gì cho đất nước. Chẳng lẽ chỉ
có người có công và đóng góp cho đất nước mới được “phép” phê bình sao. Nghĩ
như thế thì e rằng quá nhỏ mọn. Mà, muốn biết tôi đã làm gì thì cũng chẳng khó
khăn gì trong thời đại google này. Giải pháp nó nằm ngay ở mỗi cá nhân chúng
ta. Mỗi người cần phải làm tốt và sống tử tế là giải pháp tốt nhất để đẩy lùi
cái ác, cái xấu, cái bất công, cái bất cập trong xã hội.
