Sách lược thoát Tầu
Nguyễn Xuân Nghĩa
2018-07-10
2018-07-10
Khi trận chiến mậu
dịch xảy ra giữa hai nền kinh tế có sản lượng cao nhất thế giới ở hai bờ Thái
Bình Dương, liệu rằng giới đầu tư quốc tế có vì vậy mà tìm vào các thị trường
khác, thí dụ như Việt Nam, hay không? Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu chuyện này qua
cuộc phỏng vấn chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Triển vọng cho Việt Nam?
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng
Nguyên Lam xin kính chào chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, như
các thị trường quốc tế đã e ngại, mâu thuẫn về mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung
Quốc đã tăng cường độ vào Thứ Sáu mùng sáu vừa rồi khi Chính quyền Mỹ bắt đầu
nâng thuế nhập nội trên một số hàng hóa của Trung Quốc và phía Bắc Kinh lập tức
trả đũa với một quyết định tương tự. Trận chiến mậu dịch giữa hai nền kinh tế
có sản lượng cao nhất thế giới sẽ ảnh hưởng ra sao đến các nền kinh tế trên
Thái Bình Dương? Câu hỏi này đã được giới đầu tư quan tâm, và riêng với Việt
Nam, thì đấy có là cơ hội thu hút đầu tư quốc tế hay không? Nguyên Lam xin đề
nghị ông phân tích cho việc đó vì hôm mùng năm vừa qua, tờ South China Morning
Post có một bài về triển vọng cho Việt Nam nếu giới đầu tư rút khỏi thị trường
Trung Quốc.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi có đọc bài báo và xin nói ngay
rằng đánh giá không cao những nhận định của tác giả. Ông ta quá tập trung vào
lượng đầu tư đến từ Hong Kong, có tầm nhìn ngắn hạn, lại nhầm nhiều chuyện khi
cho rằng đầu tư nước ngoài sẽ rút khỏi thị trường Trung Quốc vì phí tổn nhân
công gia tăng nên có thể tìm vào thị trường Việt Nam. Thật ra, triển vọng cho
Việt Nam đã có từ năm năm trước và diễn đàn này của chúng ta cũng có đề cập
tới.
- Tôi nhớ là trong
chương trình phát thanh ngày 14 Tháng Tám năm 2013 rồi một chương trình đầu năm
2014, ngay trước Tết Giáp Ngọ, chúng ta đã phân tích vụ này trong viễn cảnh
dài. Ngày nay, chúng ta cũng tránh phản ứng vì mâu thuẫn mậu dịch về mậu dịch
giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc.
Nguyên Lam: Nếu vậy, Nguyên Lam xin đề nghị ông
trình bày lại bối cảnh của toàn bộ vấn đề cho thính giả của chúng ta.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin đi từ yếu tố khách quan của
thiên hạ rồi mới nói về những chọn lựa của Việt Nam.
Năng suất công nghiệp
của Việt Nam còn thấp mà giáo dục đào tạo lại bất cập cho nên xứ này chỉ làm
gia công trong cái khâu sản xuất thấp, để giới đầu tư ngoại quốc kiếm lời. Mà
giới đầu tư có ưu thế nhất về kinh tế lẫn chính trị lại là từ Trung Quốc, trong
khi nguyên nhiên vật liệu Việt Nam sử dụng cho sản xuất để xuất khẩu cũng đến
từ Trung Quốc.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
- Đầu tiên, chương
trình chuyên đề của chúng ta liên tục nhắc nhở với đánh giá bi quan về thực
trạng và tiềm lực kinh tế Trung Quốc, khi thiên hạ còn nói về phép lạ của xứ
này. Đến nay, dư luận mới bắt đầu thấy ra những điều ấy. Thứ nhất, đà tăng
trưởng của Trung Quốc thiếu phẩm chất và không thể bền vững. Thứ hai, lãnh đạo
Bắc Kinh biết là phải chuyển hướng để tránh khủng hoảng. Thứ ba, Trung Quốc hết
là hãng xưởng cho các ngành ráp chế nhờ nhân công nhiều và rẻ như trong các
thập niên trước. Nếu vậy, khi giới đầu tư rút chạy khỏi thị trường Trung Quốc
thì ta phải hỏi là họ có thể chạy đi đâu?
- Câu hỏi kế tiếp là
làm sao các nước có thể thu hút được nguồn cung cấp tư bản và kỹ thuật sẽ rút
chạy của thiên hạ làm sức đẩy cho mình? Như mọi nước nghèo vừa bước vào giai
đoạn khởi phát hay "cất cánh", Việt Nam cần vốn và kỹ thuật nên phải
huy động từ bên ngoài, các quốc gia khác, kể cả Trung Quốc, đều trải qua giai
đoạn ấy. Khi đó, vấn đề chủ yếu là Việt Nam có gì hấp dẫn hơn xứ khác để thu
hút đầu tư?
Tình hình xoay chuyển
Nguyên Lam: Có lẽ quý thính giả thấy ra cách phân
tích của ông được diễn đàn chuyên đề này trình bày từ năm năm trước. Ngày
nay, bất kể tới mâu thuẫn mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, tình hình sẽ xoay
chuyển ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thời đó, tôi nhớ là đã dự báo rằng có
mười mấy quốc gia, khoảng 16 tới 18 nước, nuôi hy vọng trám vào khoảng trống do
Trung Quốc để lại khi họ hết là “công xưởng toàn cầu” nhờ nhân công nhiều và
rẻ. Trong số các nước đó, dĩ nhiên có Việt Nam và đấy là một cơ hội thoát khỏi
bóng rợp của Trung Quốc. Nhưng dường như Việt Nam đã mất cơ hội đó. Bây giờ,
chúng ta cần suy nghĩ tiếp…
Nguyên Lam: Ông nói rằng có lẽ Việt Nam đã mất cơ
hội đó, khiến Nguyên Lam nhớ đến chương trình tuần trước, khi ông nhấn mạnh đến
trình trạng lệ thuộc của kinh tế Việt Nam vào Trung Quốc. Có lẽ chúng ta cần ôn
lại chuyện này, cụ thể là vì sao Việt Nam có thể đã mất cơ hội….
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Khách quan mà nói, một quốc gia đang
phát triển cần có hạ tầng cơ sở bền vững để tiếp nhận đầu tư về tư bản lẫn kỹ
thuật. Hạ tầng cơ sở đó gồm có nhiều loại. Là vật chất như đường xá cầu cống và
cả hệ thống bảo vệ môi sinh hay hủy thải phế vật và phát huy điều kiện lao động
lành mạnh cho công nhân. Hạ tầng đó cũng có bộ máy hành chính công quyền hữu
hiệu và liêm minh và hệ thống ngân hàng có khả năng giải quyết các dịch vụ cần
thiết cho sản xuất và xuất khẩu. Trong chu trình sản xuất thì hạ tầng cơ sở còn
có ý nghĩa tiếp liệu là lấy nguyên nhiên và vật liệu ở đâu để có sản phẩm hoàn
tất tung ra thị trường nội địa hay xuất khẩu? Sau cùng, hạ tầng cơ sơ vô hình
mà then chốt nhất là nền tảng luật lệ công khai minh bạch để bảo đảm sân chơi
bình đẳng cho doanh nghiệp nội địa và ngoại quốc. Việt Nam thật ra chưa có mấy
điều kiện ấy mà cứ tưởng nhân công rẻ là một lợi thế. Ta nên hỏi lại rằng
"rẻ so với cái gì"? Khi ấy, ta cần nhìn vào một phạm trù khác là năng
suất, với cái gốc là giáo dục đào tạo.
- Năng suất công
nghiệp của Việt Nam còn thấp mà giáo dục đào tạo lại bất cập cho nên xứ này chỉ
làm gia công trong cái khâu sản xuất thấp, để giới đầu tư ngoại quốc kiếm lời.
Mà giới đầu tư có ưu thế nhất về kinh tế lẫn chính trị lại là từ Trung Quốc,
trong khi nguyên nhiên vật liệu Việt Nam sử dụng cho sản xuất để xuất khẩu cũng
đến từ Trung Quốc! Sự thật phũ phàng là Trung Quốc chỉ vứt lại cho Việt Nam vai
trò công xưởng đầy ô nhiễm của họ với thiết bị phế thải. Đặt vấn đề cũ vào bối
cảnh mới là mâu thuẫn mậu dịch giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc, Việt Nam bị Mỹ trừng
phạt vì nhập hàng Tầu bán qua Mỹ dưới dạng “sản phẩm chế tạo tại Việt Nam” với
trị giá đóng góp thấp. Lãnh đạo Việt Nam cần sách lược khác để vừa thoát khỏi
sự khống chế của Trung Quốc vừa phát triển xứ sở.
Những chọn lựa
Nguyên Lam: Chúng ta bước qua phần hai là khi ông
nêu câu hỏi về những chọn lựa của Việt Nam. Nguyên Lam xin ông khai triển cho
phần này.
Việt Nam nên tránh
việc vay vốn cho phát triển mà không nghĩ tới ngày trả nợ. Lồng việc tài trợ
vào đầu tư qua các hợp đồng mờ ám là chui đầu vào dây thòng lọng của nhà đầu
tư, ở đây là nhà đầu tư Trung Quốc, vốn đã có tham vọng và gian ý.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Lãnh đạo Việt Nam thiếu viễn kiến khi
phạm bảy sai lầm sau đây. Thứ nhất là quá lệ thuộc vào đầu tư nước ngoài, thứ
hai là lấy nhân công rẻ làm lợi thế thu hút đầu tư đó, thứ ba là không thấy vai
trò cốt tủy của năng suất nhờ giáo dục đào tạo, thứ tư là không có ý chí độc
lập để tìm lợi thế riêng trong tiến trình sản xuất hầu xây dựng công nghệ nội
địa, thứ năm là không muốn thoát ảnh hưởng của kinh tế Trung Quốc chỉ vì điều
ấy có lợi cho thiểu số có chức có quyền, thứ sáu là chấp vào đà tăng trưởng mà
chẳng thấy tăng trưởng không là phát triển nếu thiếu phẩm chất, gây ô nhiễm môi
sinh, bất công xã hội. Rốt cuộc thì Việt Nam lạm thác tài nguyên quốc gia, nhất
là đất đai, mà tài nguyên quý nhất là dân trí lại bị coi thường và tụt hậu nếu
so với các nước khác. Ngày nay, nếu Việt Nam lại mong là sẽ trám vào khoảng
trống do Trung Quốc vứt lại thì sẽ tiếp tục những sai lầm cũ mà không có thời
gian bắt kịp thiên hạ. Suy từ đó ra, lãnh đạo Việt Nam nên có những chọn lựa
khác. Nếu không, chính người dân sẽ đòi hỏi những chọn lựa khác.
Nguyên Lam: Dùng phương pháp loại suy, hay tự kiểm
điểm để loại bỏ những sai lầm cũ, ông cho là lãnh đạo của Việt Nam nên làm
những gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ những người có chức có quyền
và có tiền tại Việt Nam đều biết, và giới chuyên gia trong nước cũng đã nhiều
lần cảnh báo mà vô hiệu vì lý do thể chế, nôm na là chính trị.
- Cứ nói lại thì buồn
và nhàm, nhưng Việt Nam đã gây cảnh tương tàn Quốc Cộng rồi chiến tranh Nam Bắc
trong ba chục năm, từ 1945 tới 1975. Tới khi chiến tranh kết thúc thì mới thấy
Trung Quốc chiếm lợi rất lớn và chiếm luôn chủ quyền trên đất liền và biển đảo
ngoài khơi qua nhiều đợt xung đột vào các năm 1974, 1979, 1988 và cho tới gần
đây. Thuần về kinh tế, Việt Nam tiếp tục làm chiến mã cho Trung Quốc khi doanh
nghiệp Việt Nam mua hàng Trung Quốc và dán nhãn "Made in Vietnam" lên
trên để bán cho thiên hạ trong khi tuổi trẻ mất tương lai.
- Thế giới có thiện
cảm với dân Việt Nam nên sẵn sàng nâng đỡ kinh tế xứ này nhưng sẽ ngần ngại nếu
Việt Nam tiếp tục những sai lầm cũ. Ta cũng không quên rằng Á Châu còn nhiều
quốc gia khác ngoài Trung Quốc và giới trẻ tại Việt Nam có tiềm năng hợp tác và
học hỏi từ các quốc gia đó chứ sẽ không mãi mãi cúi đầu. Bây giờ, căn cứ trên
mâu thuẫn mậu dịch giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc mà mong Việt Nam sẽ có thể tiếp
nhận đẩu tư của Hong Kong thì chẳng khác gì nhuộm lại bộ lông của con chiến mã,
nghĩa là vẫn phạm vài sai lầm cũ.
Nguyên Lam: Một cách cụ thể thì ông nghĩ là Việt Nam
nên làm những gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi trộm nghĩ Việt Nam nên nhìn xuống
cái gốc của kinh tế xã hội là giáo dục đào tạo để nâng cao tay nghề và năng
suất dù việc ấy sẽ mất chục năm. Thứ hai là nên đánh giá lại vai trò của đầu tư
ngoại quốc, chứ không ưu đãi qua các biện pháp thiển cận như lương lậu và thuế
khóa thấp mà bất kể tới môi sinh bị tàn phá. Thứ ba là với tay nghề cao hơn thì
nên khuyến khích đầu tư nước ngoài vào những khu vực có trình độ công nghệ hiện
đại hơn. Nghĩa là nên nhìn từ viễn ảnh của 10 năm tới về đến hiện tại. Thứ tư,
mà rất thời sự chứ cũng chẳng xa vời gì là yếu tố tài trợ: Việt Nam nên tránh
việc vay vốn cho phát triển mà không nghĩ tới ngày trả nợ. Lồng việc tài trợ
vào đầu tư qua các hợp đồng mờ ám là chui đầu vào dây thòng lọng của nhà đầu
tư, ở đây là nhà đầu tư Trung Quốc, vốn đã có tham vọng và gian ý. Nói về những
việc cụ thể đó thì tôi không lạc quan vì từ đầu nguồn vẫn là tinh thần lệ thuộc
Bắc Kinh của lãnh đạo Việt Nam nên họ mới chạy theo sách lược tai hại này.
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng Nguyên Lam
xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phân tích không vui hôm nay.