Những chủ đề kiêng kỵ ở châu Á
John Krich
Từ rất lâu, đại văn hào Shakespeare
đã viết rằng thận trọng thì quan trọng
hơn là dũng cảm một cách hồ đồ. Ở châu Á, thận trọng cũng được coi là cách
sống thích hợp hơn cả.
Có thể hiệu quả ở phương Tây, nhưng cách
nói thẳng thừng lại rất dễ gây hiểu lầm ở phương Đông.
Nói ra những điều mình nghĩ có thể
giúp quan hệ đồng nghiệp trở nên gần gũi hơn ở New York hay Newcastle nhưng lại
làm sứt mẻ tình cảm nếu ở Nam Kinh.
“Tự do ngôn luận” theo cách hiểu ở
Hyde Park, London lại có thể bị coi là nói năng linh tinh trong phòng họp ở Bắc
Kinh.
Dù là chuyện gì đi nữa – chính trị,
tôn giáo, văn hóa – thì vẫn có những chủ đề nhạy cảm. Thế cho nên tốt nhất là
người nước ngoài không nên hỏi quá nhiều nếu muốn giữ quan hệ tốt.
Thế nhưng làm sao để tránh được
những chủ đề nhạy cảm này thì còn khó hơn.
Làm sao để lấy lòng người châu Á? Có
cách gì để tránh bị lỡ lời, vạ miệng? Làm thế nào để không động chạm đến những
điều cần kiêng kỵ?
Dưới đây là 10 lời khuyên chung nhằm
giữ cho những cuộc trò chuyện của bạn không làm mối quan hệ Đông – Tây bị rối
tung lên. Tất nhiên việc áp dụng cụ thể còn tùy thuộc vào từng quốc gia nơi
bạn đến.
1)
Nên góp ý khéo
Nếu bạn muốn góp ý về những thứ chưa
hay trong công việc của đồng nghiệp người châu Á, hãy luôn kèm vào đó những ý
tích cực.
“Ở Nhật Bản tôi từng chứng kiến mối
quan hệ quan trọng của một người Mỹ với một quan chức Nhật bị tổn thương vì anh
người Mỹ nói trước nhiều người rằng: “Ông chẳng hiểu chính ông đang nói cái
gì,” Mark Michelson, Chủ tịch Diễn đàn CEO châu Á ở Hong Kong nói.
“Dù là văn hóa nào đi nữa thì bạn
cũng không nên làm người khác mất mặt; bạn nên góp ý với tinh thần xây dựng. Ở
châu Á, việc lên giọng hay xỉa tay vào mặt người khác sẽ gây hậu quả rất tai
hại.”
2)
Đừng nhắc tới Thượng đế hay Chúa Trời một cách bừa bãi
Đừng chỉ trích Thượng đế của người
khác.
“Ở Ấn Độ, có ba cấp độ mộ đạo khác
nhau: mộ đạo, rất mộ đạo và cực kỳ mộ đạo,” nhà phê bình ẩm thực Marryam Reshi
nói.
Ở nhiều vùng Hồi giáo, ví dụ như một
số nơi ở Malaysia, nhiều lãnh tụ tôn giáo cho rằng loài chó rất bẩn thỉu và
tiếp xúc với chó có thể bị coi là có tội. Một nhà tài trợ cho sáng kiến gần đây
theo đó khuyến khích người Hồi giáo ở Malaysia hãy “vuốt ve chó” đã bị dọa
giết.
3)
Tránh xa chủ đề nóng
Ngôi chùa Tây Tạng. Ảnh: Think Stock
Dù là người phiên dịch cho bạn trông
có trẻ trung đến mấy đi nữa, hay vị lãnh đạo cơ quan nào đó ở Trung Quốc trông
rất ngầu, “những nhận xét về ba địa danh” Tây Tạng, Đài Loan và Thiên An Môn –
vẫn có thể bị hiểu lầm là can thiệp của nước ngoài vào chuyện nội bộ của Trung
Quốc, theo Mike Chinoy, một nhà nghiên cứu ở Viện Mỹ - Trung.
Thêm vào đó, “đừng khen Nhật Bản khi
bạn đang ở Hàn Quốc, hay khen Trung Quốc khi đang trên đất Nhật,” Micha Peled
viết. Ông là đạo diễn của phim China Blue và nhiều bộ phim tài liệu khác.
“Ở Philippines, đừng đùa cợt về đồ
ăn của Đức Giáo hoàng” trong lúc với người Nam Hàn, “nhắc đến Bắc Hàn cũng
không được khuyến khích,” Nicholas Tse, giám đốc khách sạn Seoul JW Marriott
viết trong một email.
4)
Đừng bình luận về chính sách chính trị
“Có lẽ tốt nhất là không nên nhắc
tới hình phạt bằng roi ở Singapore,” Mitchell Farkas, giám đốc công ty FarFilms
có trụ sở ở Trung Quốc nói.
“Một người Mỹ từng bình luận phản
đối Bumiputra (Malaysia – chính sách phát triển các dân tộc bản xứ) được nêu
trong Hiến pháp Malaysia và quên mất rằng hệ thống của Hoa Kỳ đối với người da
đỏ bản địa cũng tương tự,” A Najib Ariffin, giám đốc một viện nghiên cứu về văn
hóa và ngôn ngữ ở Kuala Lumpur nói. “Điều này khiến chủ nhà giận dữ, và họ câu
trả lời đơn giản của họ là không làm ăn tiếp với anh ta nữa.”
Một email khác của nhà làm phim
Micha Peled, viết: “Ở Ấn Độ, đừng nói với họ rằng hệ thống phân biệt đẳng cấp
của họ là lạc hậu hoặc hỏi vì sao họ không làm hòa với Pakistan.”
5)
Đừng nói lời bất kính
Phụ nữ Thái Lan với mũ mang hình
vua. Ảnh: Chumsak Kanoknan/Getty Images
Ở Thái Lan, đừng bao giờ đưa ra bình
luận nào có thể gây hiểu nhầm là mang ý tiêu cực về quốc vương hay các vị hoàng
thân quốc thích. Hãy luôn luôn bày tỏ lòng kính trọng. “Nếu bị hỏi bất ngờ, cứ
nói là ông là người tuyệt vời,” Peter Muennig, phó giáo sư ở trường Y tế Cộng
đồng Mailman của Đại học Columbia khuyên.
Tất cả những gì được cho là xúc phạm
và làm chủ nhà phật lòng đều có thể khiến bạn phải vào tù ở Thái Lan.
6)
Đừng bình luận về vẻ bề ngoài
Gu thẩm mỹ về thế nào là đẹp có thể
khác nhau đến không ngờ. “Đừng bao giờ nhận xét về tóc của một doanh nhân Nhật
Bản,” nhà chủng tộc học Meyumi Ono nói.
“Đừng đùa về chuyện bị hói, phải
dùng tóc giả, hay kiểu chải ngược mấy sợi tóc mỏng ra đằng trước – mà người
Nhật gọi là ‘mã vạch’. Và cũng đừng bình luận về mùi cơ thể của người ta.”
7)
Đừng khen bừa
Điều khiến Tse, người gốc Trung Quốc
lớn lên ở Anh, khó chịu nhất là khi mọi người khen: “Bạn nói tiếng Anh giỏi
quá!”. Người châu Á ngồi đối diện với bạn có thể được sinh ra ở Hoa Kỳ hay Anh
Quốc hoặc đã nhiều năm đi học ở các nước này.
“Suy đoán là cả một vấn đề lớn,”
Michelson ở Diễn đàn CEO châu Á nói. “Đừng cố khái quát hóa khi nói chuyện với
người châu Á.”
8)
Hãy để ý tới cử chỉ, hành động
Đừng gắp miếng đồ ăn cuối cùng trên
đĩa. Ảnh: Thinkstock
Khi chúc tụng nhau, dù bạn có nói
những lời hoa mỹ đến mấy mà không để ý cử chỉ thì cũng bằng không.
“Nhớ là khi chạm ly, bạn phải giữ
sao cho chiếc ly của mình thấp hơn ly của người lớn tuổi hơn hay cấp trên,” nhà
chủng tộc học Ono nhắc.
Điều này đặc biệt đúng ở Trung Quốc.
Quan trọng không kém là “chớ bao giờ từ chối các món đặc sản,” Ono nói thêm.
Thế nhưng bạn vẫn phải tỏ ra chừng
mực khi ăn uống, theo ông Chinoy từ Viện nghiên cứu Mỹ-Trung, người đã có nhiều
năm kinh nghiệm ăn tiệc.
“Không nên gắp miếng thức ăn cuối
cùng trên đĩa – người chủ xị sẽ rủa thầm vì như vậy tức là họ sẽ phải gọi thêm
đồ ăn.”
Cũng đừng cắm đũa thẳng đứng vào bát
cơm. Ở Hàn Quốc và nhiều nơi khác, điều này trông giống như đang thắp nhang
"bát cơm quả trứng" cho người vừa quá cố vậy. Nhưng húp canh soàn
soạt thì lại được coi là khen đồ ăn ngon, ông Michelson chỉ ra.
9)
‘Vâng’ không có nghĩa là đồng ý
Đây là một trong những vấn đề lớn
nhất khiến hai bên có thể hiểu nhầm nhau.
“Tôi từng được nghe chuyện một nhà
quản lý bị mất việc chỉ vì anh ta nghĩ công ty đối tác ở Hàn Quốc đã nói “vâng”
về vụ bán 51% cổ phần – trong khi từ ‘vâng’ đó chỉ có nghĩa là họ đã nắm được
vấn đề,” Chinoy kể.
“Ở Trung Quốc, khi từ ‘không’ được
nói ra quá nhanh, có nghĩa là họ muốn bạn nằn nì thêm nữa, dù là chính thức hay
không chính thức.”
Thế nhưng ở Nhật Bản, Thái Lan và
phần lớn các nước châu Á khác, người ta không bao giờ thốt ra từ ‘không’.
Thay vì đó, họ tìm các lý do khác
nhau để tránh né, trì hoãn và điều đó được coi là cách làm lịch sự hơn.
Đôi khi vấn đề chỉ đơn giản là có
được một câu trả lời cụ thể.
10)
Khi nào cần im lặng
Ở Hong Kong, nơi những cuộc chuyện
trò qua điện thoại nghe như hét vào tai nhau, vấn đề chính là làm sao bạn có
thể hét át đi được tiếng nói chuyện của người khác.
Nhưng ở Nhật, “mọi cuộc trò chuyện
qua điện thoại bị coi là xâm phạm một cách bất lịch sự không gian công cộng,”
Ono nói. Với những cuộc hội thoại công việc, im lặng thường là cách tốt hơn cả.
“Người phương Tây luôn nghĩ rằng họ
phải trò chuyện để lấp cái khoảng trống im lặng khó chịu ấy, Michelson nói,
nhưng “cuối cùng thì những điều không được nói ra lại có giá trị hơn những gì
đã được nói ra".
