Chữ "ơi"! - Erin Khuê Ninh

 Chữ "ơi"!

      Erin Khuê Ninh

               

       

Posted by Nghiêm Lương Thanh

     Trong bài văn ngắn này erin Khuê Ninh, biên tập

viên và nhà giáo dục, chiêm nghiệm sự tinh tế  của

tiếng Việt mà cụ  thể là  từ "ơi" vốn  đầy ý nghĩa mà 

lại không ý nghĩa mà lại không thể nào chuyển dịch

được...

     Erin Khuê Ninh.

     Gần đây tôi cứ miên man  nghĩ về chữ "Ơi",  làm

thế nào mà đây lại là từ gây  đau đầu nhất trong tiếng

việt  và  khó  lý  giải  đến  thế. Có  thể bạn cảm nhận

được  những  điều  này  khi gọi "Má"; còn tôi thì gọi

"Mẹ ơi"; một nguyên âm kéo dài  theo hơi thở, hoặc

vang  lên  giòn  tan đầy phấn khích. Tiền "Ơi" có khi

là lời rao vui "Mẹ ơi", coi  con tìm thấy cái gì nè!", là

hốt hoảng khi té trầy đầu gối, là sợ hãi tỉnh dậy sau

cơn ác mộng, hay mách  nước  về  ai  muốn  kể  mẹ

nghe tiếng  "Ơi" có thể hiểu đạt hết những cảm xúc

này và còn hơn  thế nữa. Nhưng  lúc  nào  nó  cũng

mang ý nghĩa: Mẹ ơi đến đây nghe con nói này, con

cần  mẹ  và  con  biết mẹ đang ở gần lắm. Cách đây

vài tháng, tôi tình cờ đi ngang qua một bia mộ trong

khu dành cho người Mỹ gốc Nhựt mà giờ đây cũng

đầy người Mỹ gốc Việt trong một nghĩa trang ở San-

jose. Bia mộ của một thanh niên. Tôi đọc dòng  chữ

được khắc trên đó: Bố mẹ  thương và nhớ con lắm,

con  "ơi". Hai từ "Con ơi" khiến  tôi  rơi  nước  mắt,

nhưng tôi không thể dịch hai từ này sang tiếng anh

được có thể dịch là "Mom anh Dad  love  and  miss

you very much.. O child" được chăng? Không được!

Từ "Ơi" như  thế  ba  mẹ  vẫn  còn đang nói chuyện

với cậu. Ta không nói "Ơi" khi biết người kia không

thể nghe thấy.

     Tự điển Việt - Anh giải thích từ "Ơi". Có nghĩa là

"Hey, hello" hay còn được dùng thay thế cho "Yes"

     Đây là các ví dụ trong tự điển:

     Hey, hello

     Em bé ơi, dậy đi thôi

     Hey baby, wake up!

     Yes

     Bố ơi - Ơi, bố đây

     Hay, dad! - yes.

     Tuy  vậy, dịch  "Ơi"  bằng  chữ  "Hey"  là một sự

miễn  cưỡng. Đúng  là dùng từ "Ơi" để réo gọi mọi

người, và những người đó có thể là  những người,

và những người đó có thể là những  người lạ, như

các anh phục vụ ở nhà hàng (À!, bối cảnh sử dụng

ngôn ngữ hạn chế của thế hệ di cư thứ hai).

     Nhưng nó không thể nào giống với Cụm từ "Hey",

you!" ("này, anh kia!") của  viên cảnh sát trong tác

phẩm của Althusser "Ơi" là tiếng gọi  gần gũi,  xen

lẫn chút gì đó van  nài khẩn khoản. Tiếng "Ơi" vang

lên để  được  nhìn  nhận. Trong khi đó, từ "Hey" lại

là sự thân mật suồng sã, buộc người nghe phải đáp

lời  dù  muốn  hay  không. Quả  thật, về nhà mà nói

"Hey" với bố thế nào cũng bị cốc vào đầu.

     Dịch "Ơi" thành "Hey" lại còn tệ hơn  không  thể

xử dụng từ "Ơi" để chào hỏi khi lần  đầu tiên  bước 

vào một căn phòng.Mọi người sẽ nhìn ta như  kiểu:

"Sao nào? Anh muốn gì? Hãy tưởng tượng cảnh ta

hốt hoảng kéo tay áo một người  và  rồi  không  nói

gì cả khi cô ấy quay người lại. Quái đản!

     Và  tiếng  "Ơi"  ngân  dài  khi đáp lời người khác 

có nghĩa là: "Tôi nghe rồi".

     Vì vậy có thể dịch thành một từ "Yes"? nghi vấn

với ý nghĩa "Có chuyện gì thế?" chứ không thể nào

là từ "Yes" khẳng  định  mang nghĩa "Đồng ý,  đúng

rồi". "Ơi' là một tiếng gọi, vì  vậy khi có ai lập lại  từ

này để trả lời bạn, đó chính là lời đáp bạn đang chờ

đợi nghe.

     Đây  chính  là  bài  văn  ca ngợi vẻ đẹp chử "Ơi".

của tôi hôm nay, dành  tặng  những  người  bạn Mỹ

gốc Việt sắp được làm cha mẹ, hoặc những  người

bạn sắp có con với người Việt. Cầu  chúc  cho  bạn

sẽ  nghe  ra  được  mọi sắc thái tình cảm chất chứa

trong  từ  "Ơi"  và  cầu  mong  âm thanh của sự gần 

gũi này không bao giờ lặng tiếng.

     Người  dịch: Đổ Ngọc Quỳnh Chi, Đặng  Nguyễn

Anh Chi, Nguyễn Thị NHư Ngọc.

     * Erin Khuê Ninh là biên tập viên của blog Hy Phen.

Cô giảng dạy tại khoa Nghiên cứu của Văn hóa Á -

Mỹ tại Đại Học UCSB, và là tác giả  của  quyển sách

Ingratitude: The  Debt - Bound  Daughter  in Aisia

American (Bội ơn: Hình ảnh người con gái nặng nợ

trong văn học Á Mỹ)

               Nguồn: Vietnamesecommurity.