Khớp gối kêu và đau
30/08/2019
Thính giả Bùi Thảo hỏi:
“Thưa
Bác sĩ,
Em
tên là Thảo năm nay 24 tuổi, em muốn xin được bác sĩ tư vấn và giải đáp về việc
thiếu canxi ở khớp gối.
Em
bị đau ở đầu gối từ khi học cấp 3. Khi đi lại hay hoạt động hằng ngày khớp gối
của em phát ra những tiếng kêu cục cục rất rõ, và thỉnh thoảng còn rất đau, em
bị ở cả 2 đầu gối.
Gia
đình em đã đưa em đi khám rất nhiều lần, chụp chiếu khớp gối và làm các xét
nghiệm cần thiết nhưng các bác sĩ kết luận em bị thiếu canxi và đã kê thuốc
uống bổ sung canxi, nhưng em đã dùng đúng đủ theo đơn bác sĩ kê mà vẫn không
hết bệnh. Ngoài uống thuốc em cũng đã kết hợp ăn các thực phẩm bổ sung canxi.
Hiện
tại thỉnh thoảng em vẫn bị đau đầu gối 2 bên, và đôi khi đầu gối chân vẫn phát
ra những tiếng cục cục như kiểu không có chất nhờn ở đầu gối vậy ạ. Và những
khi đầu gối em kêu cục cục mà có ai va vào em, thì em sẽ bị ngã khụy xuống và
đau đơn mất 1 lúc tầm 15 phút mới có thể đứng nên được.
Xin
Bác sĩ giải thích nguyên do và cách chữa trị.
Em
xin chân thành cảm ơn."
Bác
sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Căn
bản cơ thể học: Đầu gối là một khớp nơi 3 xương (femur, tibia, fibula) được nối
với nhau bằng những sợi dây chằng. Phía trước có xương bánh chè (kneecap). Lúc
đầu gối co duỗi, ví dụ lúc chúng ta chạy , đạp xe đạp, đá banh xương bánh chè
chạy lên xuống trong một cái rãnh của đầu dưới xương đùi (trochlear groove),
mặt dưới xương được che chở bằng một lố sụn để cho trơn tru.
Trong
khớp có hai sợi dây chằng chéo với nhau giữ hai đầu xương femur (đùi) và tibia
(xương chày) với nhau, gọi là dây chằng chéo trước (anterior cruciate ligament,
ACL) và dây chằng chéo sau (posterior cruciate ligament, PCL). Hai sợi gân này
ổn định đầu gối không cho xương chày (tibia) di chuyển trước-sau.
Hai
đầu xương được bao bọc bằng một lớp sụn (articular cartilage). Giữa các đầu
xương tiếp giáp nhau có 2 miếng đệm làm bằng sụn để che chở các đầu xương không
bị cọ xát và bị mòn gọi là meniscus, hình hai mặt trăng lưỡi liềm chụm với nhau
(tiếng Hy lạp meniscus có nghĩa trăng lưỡi liềm). Trong một số bịnh khớp đầu
gối như thấp khớp mãn tính, chấn thương, các vỏ sụn và đĩa sụn lưỡi liềm này có
thể bị mòn, vỡ, hư hại; các mảnh vỡ, mảnh vỡ vụn sụn và xương (debris) có thể
gây tổn thương thêm lúc đầu gối cử động và gây đau đớn.
1)
Lúc ở VN bạn đi hớt tóc, ông thợ có thể “bẻ” cổ bạn kêu răng rắc, hay nhiều
người có thói quen bẻ ngón tay kêu như pháo nổ, hay lúc ngồi lâu rồi đứng dậy,
chúng ta có thể vặn mình , duỗi đầu gối nghe răng rắc và thấy khoẻ ra. Tiếng
kêu trong khớp lúc cử động (“cracking a joint”, crepitus) có thể lộp bộp, lọc
cọc, răng rắc (popping, crunching, cracking sounds), thường không có nghĩa là
đầu gối hay khớp khác bị bịnh gì đặc biệt, nếu không bị chấn thương, không đau
đáng kể hay không viêm (sưng, đỏ, đau). Người ta giải thích tiếng này gây ra do
các bong bóng khí (nitrogen, oxy, CO2) được tạo ra trong hoạt dịch trong khớp
và lúc duỗi khớp các khối hơi nhỏ bị ép lại, tan vỡ và gây ra các tiếng động
cho cảm tưởng như có gì đã vỡ phía trong khớp.
2)
Tuy nhiên tiếng kêu trong khớp cũng có thể do những gân hay xương xê dịch, nhất
là những mặt gân hay xương đã bị hư hại do chấn thương hoặc thoái hoá (ví dụ
người già bị viêm xương khớp).
Khớp
giữa xương bánh chè và đầu dưới của xương đùi có thể gây vấn đề. Xương bánh chè
được kéo về phía trên do gân của cơ đùi bốn đầu (quadriceps tendon), và kéo về
phía dưới do gân bánh chè (patellar tendon), với đầu kia của gân này bám vào
xương chày. Các gân này cùng với xương bánh chè cần phải ngay thẳng và đúng độ
căng để xương bánh chè di chuyển bình thường trong cái rãnh (trochlear groove)
của đầu xương đùi. Nếu rãnh xương quá nông, bắp cơ 4 đầu yếu, các gân giữ xương
không cân bằng, bên này yếu hơn bên kia, xương bánh chè có thể bị tuột ra ngoài
vị trí của nó dễ dàng (unstable kneecap). Lúc nó bật ra ngoài rãnh, có thể gây
tiếng động như tiếng "bóc" nhẹ (popping sound) mà chúng ta bàn ở đây.
X quang có thể vẫn bình thường nếu xương bánh chè đã về vị trí đúng của nó. Nếu
bs thấy cần thấy rõ hơn các mô mềm hay mô sụn, có thể phải cần MRI (hình ảnh
cọng hưởng từ trường) hay siêu âm.
3)
Áp lực quá cao trên xương bánh chè có thể làm hư lớp sụn che chở nó, làm viêm ,
gồm sưng và đau. Hội chứng khớp xương bánh chè-xương đùi đau (patello -femoral
pain syndrome/PFS) có thể gây ra lúc bịnh nhân đi/chạy ngược dốc, chạy nhiều,
leo thang lầu nhiều, hoặc do chấn thương (ví dụ tai nạn xe hơi thắng gấp, đầu
gối đụng vào phía trước) Người phải ngồi lâu với hai đầu gối rút vào, ngồi chồm
hổm lâu cũng có thể làm khớp gối kêu. Một số người đi giày không thích hợp, hay
do vòm bàn chân quá cao cũng có thể làm mất quân bình giữa xương bánh che và
xương đùi.
Trị
liệu: Các biện pháp thông thường gồm có: nghỉ ngơi, đắp đá, bó, nâng cao chân
(rest, ice, compression, and elevation, or "RICE."); dùng thuốc giảm
đau , giảm viêm nếu cần, tránh các tư thế, các hoạt động làm khớp bánh chè bị
tác động quá nhiều; vật lý trị liệu để giúp tăng sức mạnh của cơ đùi bốn đầu,
cơ này mạnh hơn sẽ giúp giảm bớt stres trên xương bánh chè..
Có
khi cần bác sĩ chỉnh trực phẫu thuật để trục xương bánh chè ngay ngắn đúng vị
trí.
Các
biện pháp phòng ngừa khác: tập đúng tư thế, đúng phương pháp, dùng huấn luyện
viên; tập "hâm nóng"(warm up) trước khi đi vào động tác mạnh, chạy
lên dốc, đạp xe đạp, mang giày vừa, đúng cho mục đích.
4)
Những bịnh viêm khớp do nhiễm trùng, do các bịnh tự nhiễm có lẽ đã được bác sĩ
của người hỏi nghĩ đến và loại trừ; dù sao chúng ta không thấy nhắc đến các
triệu chứng liên hệ như nóng sốt, sưng đỏ, và các triệu chứng toàn thân. Chúng
không biết x quang đầu gối có bình thường hay không và bs kết luận thiếu canxi
(calcium) căn cứ trên kết quả thử nghiệm hay dấu hiệu lâm sàng nào.
5)
Người đặt câu hỏi là người trẻ tuổi (24 tuổi), chúng ta chỉ bàn sơ qua các
nguyên nhân như viêm xương khớp mãn tính (osteoarthritis, OA) là bịnh thường
gặp ở người lớn tuổi. Trên 65 tuổi, chừng một nửa là bị viêm khớp. Trong một
khảo cứu, crepitus và đau đầu gối có thể là dấu hiệu báo trước của viêm xương
khớp mãn tính; trong một nhóm người lúc 45-60 tuổi bị kêu trong đầu gối và đau
xương bánh chè, 3/4 sẽ được định bịnh là có chứng OA.(1)
Những
người bị chấn thương hay từng bị hư hại các gân đầu gối cần được bác sĩ chuyên
về khoa chỉnh trực (orthopedist), bác sĩ chuyên gia về vật lý trị liệu, thể
thao chăm sóc.
Các
chấn thương đầu gối (đổi hướng đột ngột, dừng đột ngột, té không đúng thế lúc
thể thao basketball, football) có thể làm sợi dây chằng chéo trước (ACL) giãn
(stretched, grade 1 sprain); chùng (loose), làm khớp mất ổn định (unstable joint),
đầu gối có thể đẩy ra trước sau;
ACL
rách ( partial tear, grade 2 sprain); ACL đứt (complete tear, grade 3).
Mỗi
năm có chừng 100-200 ngàn trường hợp này ở Mỹ.
6)
Những triệu chứng thính giả nêu ra không phải là điển hình của bịnh thiếu
canxi.
Theo
như tôi biết, những triệu chứng thiếu canxi nặng như sau:
·
Lẫn hoặc mất trí nhớ.
·
Co thắt cơ bắp.
·
Tê và ngứa ran như kiến bò ở tay, chân và mặt.
·
Trầm cảm.
·
Ảo giác.
·
Chuột rút cơ bắp.
·
Móng tay yếu và giòn.
·
Dễ gãy xương.
Nhưng
uống có nhiều canxi cũng có thể có hại. Các triệu chứng canxi máu quá cao:
·
Đau bụng
·
Đau xương
·
Hôn mê
·
Lẫn
·
Táo bón
·
Trầm cảm
·
Tiêu chảy
·
Đau đầu
·
Nhịp tim không đều
·
Ăn mất ngon
·
Co giật cơ bắp
·
Buồn nôn ói mửa
·
Khát nước
Nếu
lo canxi máu thấp, có thể đo mức canxi trong máu.
Người
ta khuyên nên dùng vitamin D chung với canxi bổ sung, nếu không canxi bị thải
ra ngoài, , qua đường nước tiểu, gây sạn thận.
Nhu
cầu vitamin D:
Dưới
50 tuổi: 400-800 đơn vị quốc tế/ngày
Trên
50 tuổi: 800-1000 đv.qt/ngày
Theo
Viện Y khoa Hoa Kỳ, mức tối đa an toàn cho vitamin D mỗi ngày là 4000 đv cho đa
số người lớn.
Phần
đông người VN có mức vitamin D trong máu thấp, mặc dù chúng ta sống ở vùng có
nắng nhiều (nắng giúp cơ thể tạo vitamin D).
Tuy
nhiên tốt hơn hết vẫn là vitamin D và canxi trong thực phẩm như:sữa, phô-mai,
củ cải xanh (turnip greens), bắp cải xoăn (kale), broccoli, mè, tàu hủ, sữa đậu
nành có thêm calcium.
Tất
cả các nhận xét đều có tính cách thông tin.
Nói
tóm lại, phần đông tiếng kêu trong đầu gối không phải là dấu hiệu đáng lo ngại;
nếu bịnh nhân có triệu chứng rõ rệt và kéo dài ở đầu gối, và cả hai bên, nên
chú ý vào khớp bánh chè-xương đùi và cần đến bác sĩ chuyên về xương khớp
(orthopedist) khám và điều trị nếu cần.
Chúc
bịnh nhân may mắn.
1)
Library of Congress: What causes the noise when you crack a joint?
https://www.loc.gov/rr/scitech/mysteries/joint.html
2)Crepitus
is a first indication of patellofemoral osteoarthritis (and not of tibiofemoral
osteoarthritis)
3)Patellar
Dislocation and Instability in Children (Unstable Kneecap)
https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases--conditions/patellar-dislocation-and-instability-in-children-unstable-kneecap/
Bác
sĩ Hồ Văn Hiền
Ngày
28 tháng 8 năm 2019
No comments:
Post a Comment