Chiến lược
đối phó Trung Quốc của Úc
28/02/2019
Các hoạt động gây
ảnh hưởng đa dạng của
Trung Quốc đã được cơ quan tình báo Úc ASIO theo dõi trong những năm qua, kể cả
các đóng góp tài
chánh hàng triệu đô la
cho các chính đảng hay các viện nghiên cứu qua tỷ phú gốc Hoa như Huang Xiangmo
hay Chau Chak Wing mà đã được trình bày trong các bài trước.
Tuy thế, các hoạt động
này không được đề cập nhiều trên các phương tiện truyền thông hay cơ quan tình
báo ASIO vào trước năm 2016. Nhưng sau đó đã đổi hẳn. Năm 2016 là năm đã đưa
đến bao nhiêu thử thách to lớn cho nước Úc, qua cách hành xử ngày càng hung
hăng của Trung Quốc tại Biển Đông, trong khi Hoa Kỳ, nhất là sau cuộc bầu cử
cuối năm, đã làm cho Canberra cảm thấy hụt hẫng, mất chỗ dựa.
Bài viết này nhằm tìm
hiểu chiến lược đối phó của Úc đối với các hoạt động tình báo và can thiệp nước
ngoài của Trung Quốc, cũng như chính sách ngoại giao của Úc trước tình hình địa
chính trị trong vùng và quốc tế.
Về tình báo và can
thiệp nước ngoài, theo sự tìm hiểu qua các tài liệu, báo cáo và các tin tức
trên các cơ quan truyền thông thì tôi nhận thấy ba điều đáng chú ý sau đây.
Ba điều đáng lưu ý
Một, các hoạt động
tình báo và can thiệp nước ngoài trước năm 2016 chưa bị lộ diện nhiều và chưa
đến mức báo động. Các bản báo cáo hàng năm của ASIO cho quốc hội Úc năm 2014-2015và 2015-2016 cho biết ASIO đã và đang thu thập các dữ
kiện về tình báo và can thiệp nước ngoài, nhưng các báo này không bày tỏ sự
quan ngại sâu sắc hay đáng kể nào, và chưa nêu cụ thể các hoạt động đó là gì
[1]. Nghĩa là vẫn như thường lệ. Nhưng bản báo cáo của ASIO vào năm 2016-2017 và nhất là năm 2017-2018 cho cùng vấn đề này khác toàn diện về
tầm mức hoạt động [2]. Chỉ trong bản báo cáo năm 2016-2017, ASIO nhấn mạnh rằng
họ đã “nhận diện các quyền lực nước ngoài kín đáo tìm cách uốn nắn quan điểm
của các thành viên công cộng, các cơ quan truyền thông và các nhân viên chính
phủ để tiến đạt các mục tiêu chính trị cho chính quốc gia của họ”. Các cộng
đồng sắc tộc và tôn giáo tại Úc cũng là mục tiêu của các hoạt động ảnh hưởng bí
mật này được thiết kế để giảm thiểu các chỉ trích của họ đối với các chính
quyền nước ngoài. Như đã từng trình bày, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, trong
đó có lý do chính trị và mục tiêu chiến lược, ASIO không nêu đích danh thủ phạm
chính của hoạt động trên là ai. Nhưng những ai quan tâm theo dõi thời sự đều
biết là Trung Quốc.
Hai, giận mất khôn nên
để lộ tông tích. Vì kín đáo hoạt động nên các cơ quan truyền thông Úc và cả
ASIO cũng chỉ biết phần nào, nhưng chưa thật sự nắm rõ bức tranh tổng thể của
các hoạt động gây ảnh hưởng này. Tình thế này thay đổi khi Phi Luật Tân thắng
kiện về chủ quyền các hòn đảo trên Biển Đông tại Tòa Trọng tài Thường trực The
Hague vào tháng Bảy năm 2016. Giận điêng với kết quả này, lãnh đạo Trung Quốc
đã một mặt kích động tinh thần quốc gia ở trong nước để phản đối, mặt khác nỗ
lực vận động các quốc gia khác để đứng về phía Trung Quốc và bác bỏ kết quả vụ
kiện này. Tại Úc, họ đã sử dụng các ảnh hưởng mà họ đã tốn công âm thầm xây
dựng trong nhiều năm trước đó với cộng đồng Hoa kiều tại Úc, hay qua các Viện
Khổng Tử và các viện nghiên cứu được tài trợ bởi những người như Huang Xiangmo
hay Chau Chak Wing. Qua các thái độ này, họ đã để lộ bộ mặt của các cá nhân và
tổ chức liên hệ kể từ đó, để rồi các cơ quan truyền thông, các nhà nghiên cứu
học thuật và ASIO điều tra được dây mơ rễ má của nó đến tận Bắc Kinh. Nghĩa là
từ giữa năm 2016 thái độ hung hăng của Trung Quốc tại Biển Đông cũng như tại
Úc, qua các hoạt động bí mật lẫn công khai, chẳng khác gì “lậy ông tôi ở bụi
này”.
Ba, trong nền dân chủ
pháp quyền, quyền lực của cơ quan tình báo ASIO, chẳng hạn, tuy tưởng chừng rất
lớn và rộng khắp, nhưng thật ra các hoạt động của họ, cũng như mọi cơ quan và
ban ngành khác, cũng phải nằm trong khuôn khổ của pháp luật. Các biện pháp điều
tra và thu thập thông tin tình báo, tuy là đặc quyền của ASIO trước pháp luật,
nhưng cách thức thực hiện cũng phải đúng theo quy định mà pháp luật cho phép,
nếu không thì sẽ phạm pháp. Khi biết Trung Quốc, qua chân tay của họ tại Úc, đã
tìm cách gây ảnh hưởng lên chính trường và dư luận Úc qua việc ủng hộ tài chánh
một cách hào phóng, chẳng hạn, Duncan Lewis đã tìm cách gặp riêng thủ lãnh các
chính đảng (Cấp tiến, Lao động và Quốc gia) để cảnh
báo họ vào năm 2015
[3]. Nhưng ngoài việc theo dõi các hoạt động này và thu thập dữ liệu để báo cáo
cho chính quyền, quốc hội và các chính đảng, mà ngay cả trong hoạt động này
quyền hạn của ASIO cũng bị giới hạn, ông Lewis cho biết các bộ luật tình báo và
can thiệp nước ngoài lúc đó (trước khi được sửa đổi) đã lỗi thời và thiếu sót,
và ASIO thật sự bị bó tay bởi chính pháp luật.
Trong bài
điều trần trước thượng
viện Úc ngày 16 tháng Ba năm 2018, ông Lewis đã cho biết một số thí dụ mang
tính độc hại, mặc dầu không nêu đích danh hay chi tiết cụ thể sự kiện [4]. Một,
một học giả Úc đã được một tình báo nước ngoài tuyển dụng và đã đồng ý làm tình
báo bằng cách ăn cắp các thông tin mật, và đây là trường hợp sống. Hai, một
thương gia Úc đã ý thức rõ ràng rằng mình làm việc cho một tình báo nước ngoài
và đã tuyển dụng một nhân viên chính quyền để cung cấp thông tin đặc nhiệm (tức
chỉ có trong vai trò và trách nhiệm mới có được thông tin này). Ba, có một tình
báo đã được cơ quan nước ngoài gửi đến Úc nhưng giả vờ ‘ngủ’ và vài thập niên
sau mới được kích hoạt để tố cáo các nhà đối kháng và để ủng hộ các hoạt động
kín tại Úc. Ngoài ra cũng có một trường hợp một công chức liên bang đã lấy đi
một lượng lớn truyền thông điện tử và đã đồng ý giao chuyển thông tin cho một
tình báo nước ngoài. Và cũng có một công dân Úc đã được đào tạo bởi cơ quan
tình báo nước ngoài và đã dấu sự thật này trong đơn nộp khai tỏa an ninh với
chính quyền Úc (Australian government security clearance application).
Theo ông Lewis thì đối
với các trường hợp trên, luật hiện hành không cho phép truy tố, trong khi mỗi
trường hợp này đều mang tính hoạt động kín đáo và trí trá để gây hại cho quyền
lợi của Úc. Chúng đều tìm cách dấu diếm các hoạt động của mình và tránh bị phát
hiện. Một số tìm cách ảnh hưởng bí mật lên tiến trình quyết định của Úc. Một số
tìm cách chiếm ưu thế bất công cho các quyền lực nước ngoài bằng cách phá hoại
hay tiết lộ các ý định và khả năng của Úc. Nhưng quan trọng nhất, một số đã đặt
công dân và thường trú nhân của Úc vào tình thế trực tiếp bị nguy hại. Ông
Lewis hỏi các cung cách hành xử như thế có nên được chấp nhận mà không bị truy
tố? Theo suy nghĩ của ông thì không thể chấp nhận tình trạng này. Ông cho rằng
nó có khả năng phá
hoại chủ quyền, an
ninh và thịnh vượng của Úc [5]. Ông biện luận rằng nếu (quốc hội) thêm vào các
tội phạm hình sự có ý nghĩa, thực tế và hiện đại vào các bộ luật hiện hành, nó
sẽ đóng góp vào họp đồ nghề để cơ quan tình báo Úc đối phó với sự đe dọa gia
tăng đáng kể mà Úc đang đối diện hiện nay. Như thế nó sẽ giúp bảo vệ được quyền
lợi quốc gia.
Chiến lược và phản
chiến lược
Cũng cần nhắc lại hai
mục tiêu chiến lược của Trung Quốc tại Úc vào lúc đó, một ngắn hạn và một dài
hạn. Mục tiêu ngắn hạn là tìm sự hậu thuẫn hay ít nhất là không phản đối của Úc
đối với sự khẳng định chủ quyền của Bắc Kinh trên Biển Đông, nhất là sau kết
quả của tòa The Hague. Mục tiêu lâu dài là Bắc Kinh muốn lôi kéo Canberra gần
hơn thay vì gần Washington như trước đây, để Canberra không chỉ là một đối tác
quan trọng về kinh tế, mà các chính sách chiến lược nếu có khác Bắc Kinh thì
cũng không có hại cho họ.
Tại sao vai trò Úc
quan trọng đối với Bắc Kinh? Tuy dân số chỉ mới đến 25 triệu mới đây, nghĩa là
Trung Quốc gấp 56 lần và Hoa Kỳ gấp 14 lần dân số Úc, ảnh hưởng về kinh tế,
ngoại trợ (foreign aid), ngoại giao và các lĩnh vực giáo dục, hay nói chung là
quyền lực mềm của Úc, là đáng kể trên tầm quốc tế. Tiến sĩ Anthony Bergin vừa
mới viết bài trên tạp chí Viện Chính sách Chiến lược Úc (APSI) biện luận rằng
đã đến lúc Úc không nên tiếp tục tự gọi mình là “quyền lực trung bình” (middle
power) nữa, bởi theo ông ảnh hưởng của Úc đã vượt xa khả năng đó rồi [6]. Úc có
quan hệ ngoại giao bền vững với bốn quốc gia nói tiếng Anh còn lại (Anh,
Canada, Tân Tây Lan, Hoa Kỳ) và có mối quan
hệ tích cực về ngoại giao,
kinh tế/thương mại, an ninh, môi trường và các vấn đề về phát triển bền vững
với cả khối Liên hiệp Âu châu. Do đó nếu Trung Quốc gây ảnh hưởng được Úc, kéo
được Úc gần về phía mình, thì sẽ hoàn toàn có lợi cho thế
cờ vây của họ, qua các
dự án như Vành Đai Con Đường, Biển Đông cũng như Thái Bình - Ấn Độ Dương, trong
đó có cả mục tiêu ảnh hưởng các nước nhỏ trong vùng Thái Bình Dương như Papua
New Guinea/PNG.
Để thực hiện các mục
tiêu này, Trung Quốc đã tìm hiểu kỹ lưỡng và qua đó lợi dụng các lổ hỏng về
luật pháp của Úc, bao gồm luật tình báo và can thiệp nước ngoài, luật hình sự
1995, các lổ hỏng về ủng hộ và kê khai tài chánh cho các hoạt động của chính
đảng v.v… Thêm vào đó, ngoài việc đầu tư vào các nguồn phương tiện chiến lược
như điện, viễn thông, hải cảng v.v…, Trung Quốc đã tìm cách vận dụng hơn một triệu
Hoa kiều tại Úc và các chính giới cũng như các chính trị gia từng giữ các vai
trò quan trọng trong chính phủ, kể cả các cựu Thủ tướng và Bộ trưởng Úc, để
giúp họ ảnh hưởng lên các chính sách Úc có lợi cho các mục tiêu chiến lược của
họ.
Đứng trước các thử
thách lớn lao này, cựu Thủ tướng Malcolm Turnbull đã cùng với nội các, đặc biệt
là cựu Ngoại trưởng Julia Bishop, đã vạch ra các kế sách đối nội lẫn đối ngoại.
Về đối ngoại, đó cũng là thời điểm bầu cử lại Tổng thống và quốc hội Hoa Kỳ
cuối năm 2016, nên lãnh đạo Úc đã khôn ngoan vận dụng trí tuệ tập thể của mọi
người, nhất là các chuyên gia và lãnh đạo ngoại giao để thực hiện Bạch
thư Chính sách Ngoại giao Úc, có tầm nhìn năm đến mười năm để giúp lèo lái quốc gia trong
bối cảnh chính trị mới.
Về đối nội, Úc phải
đối diện với bao nhiêu vấn đề nhức nhối cần cải tổ. Một số chính trị gia và các
cơ quan truyền thông Úc yêu cầu cải tổ luật về ủng hộ tài chánh cho chính trị
và luật về tình báo và can thiệp nước ngoài. TNS Stephen Conroy, chẳng hạn, đã
chính thức kêu gọi Thủ tướng Úc cải tổ luật ủng hộ tài chánh cho bầu/tuyển cử,
vì Úc là một trong số hiếm các quốc gia chưa cấm cản các ủng hộ tài chánh từ
các tác nhân nước ngoài. Khi các cơ quan truyền thông Úc điều tra rồi phanh
phui bao nhiêu vụ nhận tiền ủng hộ bất chính, như trường hợp của cựu TNS Sam
Dastyari, hay sử dụng công quỹ bất chính cho các hoạt động cá nhân, tính liêm
chính mà đã từng được đề cao trước đó trở thành khôi hài và chế giễu. Sự phơi
bày các hành động sai trái của một số dân biểu và thượng nghị sĩ của các chính
đảng, tuy chỉ là thiểu số, cũng đủ để làm cho dân chúng Úc bất bình và phẫn nộ.
Khi các vấn đề này
được phơi bày trên truyền thông Úc, được tranh luận trên các viện nghiên cứu
chính sách, và nhất là tại quốc hội, mọi người dân được có cơ hội bày tỏ ý kiến
và góp ý vào việc cải tổ luật pháp. Sau gần ba năm tham khảo ý kiến từ mọi quan
điểm khác nhau, đón nhận các đệ trình và tranh luận sâu sắc, các bộ luật liên
hệ trực tiếp đến tình báo và can thiệp nước ngoài, cũng như gián tiếp qua việc
ủng hộ tài chánh, đã được quốc hội Úc thông qua. Một số điều trong luật Tu
chính về luật Cải cách Công khai và Tài trợ Bầu cử đã có hiệu lực từ 1 tháng 12 năm 2018,
và số khác từ 1 tháng Giêng năm nay 2019 [7]. Luật về Đề án Minh bạch Ảnh hưởng
Nước ngoài (Foreign
Influence Transparency Scheme Bill) và luật về Tình báo và Can thiệp Nước ngoài (Espionage
and Foreign Interference Bill) đã được quốc hội Úc thông
qua ngày 28 tháng
Sáu năm 2018, và phần lớn các thay đổi này sẽ bắt đầu có hiệu lực vào ngày 10
tháng 12 năm 2018 [8].
Ba điều hay để học hỏi
Quan sát cách nhìn
nhận, phân tích, tham khảo, tranh luận và truyền thông của xã hội Úc, từ các cơ
quan truyền thông đến các viện nghiên cứu và sau cùng lưỡng viện quốc hội, tôi
nhận thấy ba điều rất hay để học hỏi từ văn hóa chính trị Úc.
Thứ nhất, tuy sự trổi
dậy của Trung Quốc là đáng quan ngại, qua các hành động công khai lẫn kín đáo
của họ cũng như sự đối xử tồi tệ của họ với chính người dân của mình và các sắc
tộc thiểu số, giới tinh hoa Úc đối phó với thách thức này một cách điềm tỉnh và
khôn khéo. Thay vì nhìn các thách thức này từ Trung Quốc như mối đe dọa, phần
lớn giới chuyên gia và lãnh đạo chính trị Úc xem là cơ hội để giải quyết tận
gốc vấn đề. Trung Quốc là đối tác kinh tế quan trọng nhất của Úc. Gần 30 phần
trăm nền kinh tế (xuất khẩu và nhập khẩu) phụ thuộc vào Trung Quốc, do đó chính
quyền cần quản lý mối quan hệ ngoại giao này một cách tinh tế để không đổ vỡ,
nát bấy. Cách tốt nhất để đối phó với tình báo và can thiệp nước ngoài, không
chỉ riêng với Trung Quốc mà còn đối với các thế lực thù nghịch khác trong tương
lai, là cải tổ pháp luật. Một nền dân chủ pháp quyền sẽ bất lực và vô hiệu quả
nếu luật pháp có vấn đề, có lổ hỏng, ngay cả khi các cơ quan thi hành pháp luật
có đầy đủ năng lực và kinh nghiệm. Tóm lại, mấu chốt lâu dài của vấn đề là tìm
cách xiết chặt các lổ hỏng luật pháp và gia tăng phương tiện và biện pháp để
ngăn ngừa, truy tố và xét xử những nghi phạm trong tương lai.
Thứ hai, để cải tổ
luật hầu đáp ứng cho mục tiêu lâu dài nói trên, cách hiệu quả nhất là tham khảo
rộng rãi mọi thành phần xã hội để có cái nhìn bao quát và sát thực. Trong các
vấn đề phức tạp như thế này, các điều luật tu chính sẽ ảnh hưởng sâu rộng đến
quyền tự do của người dân. Tương tự tiến trình đề ra các bộ luật mới hay cải tổ
luật cũ cũng như các chính sách quan trọng của quốc gia cho phù hợp với hoàn
cảnh và môi trường xã hội mới, như chính sách ngoại giao đã trình bày trên,
chính quyền và giới tinh hoa của Úc đã mất rất nhiều thời gian để tham khảo
rộng rãi mọi thành phần trong xã hội, nhất là những ai bị ảnh hưởng trực tiếp
cũng như gián tiếp, bởi các thay đổi này. Các ý kiến và xu hướng khác nhau là
điều tự nhiên trong mọi xã hội. Chỉ quan trao đổi, thảo luận và tranh luận thì
mới giải quyết được các sự khác biệt hoặc tìm các giải pháp đồng thuận chung.
Các cuộc điều trần,
với ông Duncan Lewis và nhiều nhân vật chuyên môn hàng đầu, phục vụ cho các mục
tiêu khác nhau: thu thập các quan điểm trái chiều; công khai, minh bạch các
quan điểm này; bằng chứng, dữ liệu lưu trữ để mọi người dân và các thế hệ mai
sau hiểu rõ tại sao các bộ luật cần tu chính và kết quả sau cùng của các tu
chính đó là gì v.v… Các diễn đàn này là cơ hội để những ai quan tâm đến các vấn
đề này có thể tham dự, tìm hiểu và đóng góp tiếng nói của mình một cách minh
bạch.
Như đã trình bày
trong bài
trước, ông Duncan Lewis
quan ngại rằng nếu giới ký giả/truyền thông được miễn nhiễm từ các bộ luật này,
thì đó là lổ hỏng rất lớn để giới tình báo nước ngoài tìm cách khai thác. Tuy
các quan điểm và lý luận ông Lewis đưa ra rất hữu lý và chính đáng, không phải
ai cũng đồng ý và tán thành các nhìn vấn đề như thế. Chẳng hạn, các phóng viên
chuyên về vấn đề quốc tế, đối ngoại thường phải tiếp cận với nhiều thông tin mà
hư thực chưa được kiểm chứng, có khi đối tượng tiếp cận cũng có thể là tình báo
mà không ai biết được, và những tin tức được tiết lộ có thể ảnh hưởng đến vấn
đề an ninh quốc gia. Nghiệp vụ của họ vì thế có thể đưa họ vào tình thế hiểm
nguy, nhất là khi các thế lực nước ngoài, vì lý do nào đó, muốn gài bẫy họ. Nếu
không khéo và không rõ ràng, các điều luật tu chính này có thể gây cản trở cho
nghiệp vụ của họ, và họ có nguy cơ bị truy tố, mặc dầu xác xuất xảy ra không
cao. Nhưng khi đã có xác xuất nguy cơ như thế thì các tu chính luật cần phải
cân nhắc kỹ càng hệ quả nó có thể đem đến để các phóng viên không bị phiền phức
hay bị truy tố một cách tùy tiện, hay vì lý do chính trị, chẳng hạn.
Trên đây chỉ là một
trong bao nhiêu các khía cạnh phức tạp của luật pháp được bàn cãi trong cuộc
điều trần về các bộ luật này, chưa kể các khía cạnh khác chưa đụng đến, và
không có thì giờ để phân tích thêm ở đây.
Điều này cho thấy khi
làm luật và tu chính luật, những người có trách nhiệm cần phải suy nghĩ thật xa
và thật sâu, về mọi tình huống có thể có, hiện nay cũng như một hai thập niên
tới, chẳng hạn, cũng như các hệ quả và hậu quả mà những thay đổi này mang tới.
Chỉ cần một nạn nhân, thí dụ như một phóng viên nào đó bị truy tố và kết án về
sau này, mà sau khi ngồi tù một thời gian thì các dữ kiện mới xuất hiện bênh
vực người đó vô tội, chẳng hạn, thì như thế bộ luật đã thất bại. Người làm luật
cũng cần suy nghĩ thật kỹ bên hành pháp cũng như tư pháp sẽ diễn giải điều luật
như thế nào, có giống như những ý định diễn giải của mình lúc ban đầu hay
không. Nói đến đây, tôi tin rằng những người hiểu biết sẽ nhận thấy rằng các
hiến pháp và pháp luật của các chế độ độc tài và cộng sản thường là quái gỡ,
mâu thuẫn và vô lý. Lý do chính là vì cả ba ngành tư pháp, hành pháp, và lập
pháp đều chỉ có giá trị tượng trưng. Mọi quyết định không phải do những người
chính thức trong các ngành này mà là thành phần nắm thực quyền trong đảng (đối
với cộng sản) hoặc chính quyền (đối với độc tài).
Trở lại vấn đề nêu
trên, các tổ chức nhân quyền, xã hội dân sự, từ thiện và truyền thông phần lớn
phản đối dự luật tu chính này vì nó giới hạn và trói buộc các việc làm chuyên
môn và nghiệp vụ của họ. Bên đối lập Đảng Lao động lúc đầu cũng không ủng hộ
bản đề nghị tu chính, nhưng sau một thời gian tranh cãi tại hạ viện lẫn thượng
viện, và sau khi phía chính quyền chấp nhận sửa đổi hàng trăm điều để các điều
luật này rõ ràng và giảm thiểu ảnh hưởng đến các quyền tự do và hoạt động xã
hội, cuối cùng các tu chính cũng được thông qua. Các ký giả nói riêng truyền
thông nói chung không hoàn toàn bị miễn nhiễm, nhưng các quyền tự do nghiệp vụ
của họ không bị ảnh hưởng bao nhiêu bởi các tu chính này. Nếu họ có những thông
tin phân loại/bảo mật (classified information) và phổ biến nó với lý do là vì
“lợi ích công chúng” thì nó sẽ giúp cho họ phòng thủ, bảo vệ khi bị truy tố,
chứ không phải là sự miễn trừ [9].
Theo thông báo
của văn
phòng Bộ Tư pháp thì kể từ ngày
10 tháng 12 năm 2018, “bất cứ ai có những hoạt động nào đó thay mặt chánh nhân
nước ngoài với mục đích ảnh hưởng đến tiến trình chính trị hoặc chính quyền sẽ
được yêu cầu đăng ký theo đề án này”, và “các tác nhân nước ngoài sẽ tiếp tục
được tự do để vận động cho quyền lợi của họ tại Úc, miễn là nó được thực hiện
một cách hợp pháp, công khai và minh bạch” [10]. Nhưng 14 Viện Khổng Tử tại Úc và
các công ty quốc doanh của Trung Quốc, ngay cả Huawei, từng phủ nhận là có liên
hệ và nhận chỉ thị từ lãnh đạo Bắc Kinh, thì họ có cần ghi danh với chính quyền
Úc hay không, thì không biết kết
quả sẽ ra sao [11].
Thứ ba, là nỗ lực
truyền đạt thông tin của giới truyền thông và chính quyền đến mọi thành phần xã
hội về các thay đổi về luật và chính sách. Tất nhiên trong mọi xã hội đều có
những người hoàn toàn không quan tâm đến các vấn đề chính trị hay cộng đồng.
Con số này quá bán trong đa số xã hội. Điển hình như ở Hoa Kỳ số người tham gia
bầu cử ít khi nào quá bán trong 100 năm qua. Cho nên dù thông tin tràn ngập
trên các phương tiện truyền thông và trên mạng, họ cũng không màn tìm hiểu kỹ
càng. Nhưng dù sao biết ít vẫn tốt hơn là không biết. Một nền dân chủ vững ổn
cần những công dân hiểu biết các vấn đề phức tạp. Còn những người quan tâm, dù
là thiểu số trong mọi xã hội, thì vẫn luôn tìm cách tiếp cận và nắm bắt mọi
thông tin. Điều tích cực là các cơ quan truyền thông tại các nước dân chủ luôn
nhận lãnh trách nhiệm hàng đầu trong việc đưa các thông tin hữu ích và liên hệ
về mọi mặt đời sống đến người dân. Nhu cầu của người dân về thông tin, và trách
nhiệm cung ứng của người làm truyền thông, là quan hệ cung cầu của một thị
trường đúng nghĩa. Nhờ làm đúng các chức năng cần thiết của truyền thông, tức
thông tin nhanh chóng, trung thực và độc lập, nên các khuynh loát hay âm mưu
chính trị phần lớn được phơi bày đến người dân. Lộng quyền, hay lạm quyền, vì
thế, khó qua mắt được công chúng.
Trong sự kiện trên, vì
sự phức tạp của các điều/bộ luật này, do đó các thay đổi trên cần phải được
giải thích tường tận đến mọi người dân một cách dễ hiểu. Luật pháp thường rắc
rối và khó hiểu, với các ngôn từ chuyên môn và cách diễn giải vô cùng phức tạp,
ngay cả đối với những người trong ngành. Do đó nên các cơ quan trách nhiệm, từ
Ủy hội Bầu cử Úc AEC về các vấn đề ủng hộ tài chánh cho đến Bộ Tư pháp và ASIO,
và tất nhiên từ Hansard nơi lưu trữ mọi điều được phát biểu hay tranh luận tại
quốc hội, đều dễ dàng cho những ai muốn biết để tìm kiếm và tham khảo. Các cơ
quan này thực hiện các bản thông tin ngắn gọi là Factsheet, dài từ hai đến bốn
trang, làm rõ các thắc mắc thường có, hay giải thích các vấn đề phức tạp bằng
ngôn ngữ giản dị, bình thường. Bộ Tư pháp Úc đã thực hiện 17
bản thông tin ngắn như thế về các điều
luật liên quan đến tình báo và can thiệp nước ngoài để giúp người dân hiểu
tường tận hơn các vấn đề này [12]. Ngoài ra, văn phòng của Bộ Tư pháp hay các
cơ quan công quyền liên hệ đều sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc khác, nếu có, sau
khi đọc các bản thông tin này.
Người dân cũng có thể
gọi lên các cơ quan truyền thông để bày tỏ quan điểm hay thắc mắc của mình và
nhờ các cơ quan truyền thông này liên lạc với những người trách nhiệm trong các
cơ quan chính quyền nếu vẫn còn thắc mắc, chẳng hạn. Nói chung những ai muốn
tìm hiểu thì sẽ có vô vàn phương thức và phương tiện để thực hiện điều này.
Ai nên học?
Vào đầu tháng 6 năm
2017, cựu Giám đốc Tình báo Quốc gia của Hoa Kỳ James Clapper đã đến viếng thăm
Úc, không biết vì tình cờ, trùng hợp hay sắp sẵn. Bởi trước đó một tuần cuộc
điều tra của các phóng viên ABC và Fairfax đã làm chấn động nước Úc, như đã
trình bày trong các bài trước. Ông Clapper đã cảnh báo Úc là Hoa Kỳ, lẫn Úc,
cần phải cảnh
giác đối với Trung
Quốc [13]. Tương tự, các lãnh đạo chính trị và tình báo Hoa Kỳ, điển hình như
bà Hillary
Clinton khi viếng thăm
Úc, cũng đã cảnh giác mức độ can thiệp nước ngoài từ Trung Quốc [14].
Nhờ sự trao đổi thông
tin, tình báo cũng như lắng nghe tiếng nói của mọi quan điểm khác biệt và trái
chiều như thế nên giới tinh hoa và lãnh đạo chính trị Úc đã vận dụng được trí
tuệ tập thể và tìm ra được các biện pháp tối ưu để đối phó với các thử thách
lớn lao, đối nội cũng như đối ngoại, trong thời đại mà tốc độ thay đổi quá
nhanh và nồng độ thay đổi quá lớn. Phương thức vận hành và lãnh đạo quốc gia
của Úc, tuy là trên danh nghĩa cá nhân cũng như đảng phái, nhưng thực chất là
tập thể đúng nghĩa. Nước Úc hùng mạnh một phần vì Úc là một xã hội đa văn hóa
trong đó các công dân biết đặt quyền lợi chung của đất nước lên trên cá nhân,
bè phái, đảng phái và chủng tộc, nhưng cũng nhờ vai trò quan yếu của truyền
thông để mọi vấn đề được minh bạch hơn.
Úc đã rất thành công
trong nền văn hóa chính trị này. John Promfet thuộc báo The Washington Post cho
rằng Hoa Kỳ có nhiều điều cần phải học hỏi từ Úc trong việc đối phó với Trung
Quốc. Nhưng thành phần nên học hỏi nhiều nhất từ Úc có lẽ là lãnh đạo chính trị
tại Việt Nam hiện nay, hay các chính quyền dân chủ sau này, vì ba lý do chính.
Một, Trung Quốc không đi đâu cả, sẽ luôn luôn là mối đe dọa truyền kiếp của
Việt Nam, cho đến khi nước này trở thành dân chủ thật sự thì mối đe dọa chỉ bớt
đi, chứ không biến mất. Trung Quốc còn vươn tới được Úc huống chi Việt Nam bên
cạnh. Hai, vì tình thế này nên chỉ có sức mạnh của toàn thể dân tộc, từ giới
tinh hoa trí thức cho đến dân thường, mới có hy vọng đối phó hiệu quả với âm
mưu thâm độc của Trung Quốc hiện nay. Rõ ràng một hay vài cái đầu không thể nào
nhìn thấy được bao nhiêu vấn đề phức tạp và chuyên môn khác được. Người lãnh
đạo giỏi phải ghi nhận điều này và tìm cách vận dụng nguồn lực dân tộc cho mục
tiêu chung của quốc gia. Ba, muốn làm được như thế, thì phải có tự do, phải dân
chủ hóa chính trị và toàn xã hội. Chỉ khi nào giới tinh hoa, trí thức, học giả,
chuyên gia, nói riêng, và mọi người dân, nói chung, được thảo luận một cách tự
do, được các cơ quan truyền thông điều tra và cung cấp các dữ kiện mà ngay cả
chính quyền cũng bị giới hạn về khả năng, thì sự việc mới rõ ràng và sáng tỏ
hơn. Sự thật luôn có nhiều khía cạnh và đa dạng, và không hề có sự thật một
chiều. Còn độc quyền sự thật và bịt mắt bịt tai và bịt miệng dân chúng thì chỉ
chứng minh não trạng của lãnh đạo hoàn toàn cứng ngắt, khép kín. Họ chỉ nhìn
người dân, nhất là những nhà đối kháng và vận động dân chủ, như là mối đe dọa
thay vì sức mạnh.
Trong tư thế lãnh đạo
như thế, họ chỉ tự cô lập trong khi sức ép trong lẫn ngoài ngày càng gia tăng.
Và bài học lịch sử sẽ tái diễn cho những ai không chịu học, hay học không tới,
hay quá đam mê quyền lực.
(Úc Châu, 27/02/2019)
Tài liệu tham khảo:
1. Duncan Lewis, ASIO
Annual Report (to Parliament) 2014 - 2015, 24 September 2015; Duncan Lewis, ASIO
Annual Report (to Parliament) 2015 - 2016, 27 September 2016.
2. Duncan Lewis, ASIO
Annual Report (to Parliament) 2016 - 2017, 27 September 2016. Duncan Lewis, ASIO
Annual Report (to Parliament) 2017 - 2018, 27 September 2016.
3. Chris Uhlmann, “Domestic
spy chief sounded alarm about donor links with China last year”, ABC News, 1 September 2016.
4. Parliamentary
Hearing, “PJCIS
inquiry on the National Security Legislation Amendment (Espionage and Foreign
Interference) Bill 2017”,
Official Committee Hansard, PARLIAMENTARY JOINT COMMITTEE ON INTELLIGENCE AND
SECURITY, 16 March 2018.
5. Bevan Shields, “ASIO
chief Duncan Lewis sounds fresh alarm over foreign interference threat”, The Sydney Morning Herald, 24 May 2018.
6. Anthony Bergin, “Time
for Australia to stop calling itself a 'middle power'”, Australian Strategic Policy Institute, 8
January 2019.
7. Australian
Electoral Commission, “Funding,
Disclosure and Political Parties”, Accessed on 23 February 2019.
8. Gareth Hutchens, “Sweeping
foreign interference and spying laws pass Senate”, The Guardian, 29 June 2018.
9. James Elton-Pym, “Sweeping
changes to espionage, treason and secrecy laws as foreign interference bills
pass”, SBS News, 28 June
2018.
10. Media Release, “Foreign
Influence Transparency Scheme to commence December 10”, Attorney-General for Australia, 23 November
2018.
11. Kelsey Munro, “Australia’s
new foreign-influence laws: Who is targeted?”, The Interpreter, Lowy Institute, 5 December 2018.
12. Resources, “Foreign
Influence Transparency Scheme”, Attorney-General for Australia, Accessed on 24 February 2019.
13. John Pomfret, “China’s
meddling in Australia — and what the U.S. should learn from it”, The Washington Post, 14 June 2017.
14. Leigh Sales, “Hillary
Clinton warns of Chinese influence on Australian politics”, ABC News, 14 May 2018.
No comments:
Post a Comment