Nhạc sĩ Lam Phương: ‘Đào hoa’ là do hoàn cảnh đưa tới!

Nhạc sĩ Lam Phương: ‘Đào hoa’ là do hoàn cảnh đưa tới!

March 21, 2018

Ngọc Lan (Trích Giai Phẩm Xuân Người Việt Mậu Tuất)

Nhạc sĩ Lam Phương, tên thật là Lâm Đình Phùng, sinh ngày 20 Tháng Ba, năm 1937, ở làng Vĩnh Thanh Vân, quận Châu Thành, tỉnh Rạch Giá (hiện nay là phường Vĩnh Thanh Vân, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang).

Sáng tác nhạc từ năm 15 tuổi, Lam Phương là một trong những nhạc sĩ tiêu biểu của tân nhạc miền Nam Việt Nam với trên 200 tác phẩm, trong đó hầu hết là các bài hát nổi tiếng như: Chuyến Đò Vĩ Tuyến, Cỏ Úa, Nhạc Rừng Khuya, Đoàn Người Lữ Thứ, Nắng Đẹp Miền Nam; Bức Tâm Thư, Tình Anh Lính Chiến, Chiều Hành Quân, Thành Phố Buồn, Tình Bơ Vơ, Duyên Kiếp, Em Là Tất Cả, Kiếp Nghèo, Bài Tango Cho Em, Biển Tình, Khóc Thầm, Lầm, Ngày Hạnh Phúc, Thành Phố Buồn,…

Nhạc sĩ Lam Phương hiện đang sinh sống tại Orange County, miền Nam California.

Nghe tôi gọi điện thoại: “Chú ơi, con qua phỏng vấn chú để viết bài cho báo Tết nha chú!” nhạc sĩ Lam Phương nói liền: “Ừ, ghé qua chơi đi cháu!” Khi nghe tôi nhấn thêm câu, “Kể về những cuộc tình đã qua đời Lam Phương nha!” thì tác giả luôn “suốt đêm thao thức vì em” bật cười lớn “Giờ này kể lạng quạng người ta quýnh chạy không kịp.”

Cười vậy, nói vậy, nhưng ông vẫn kể, mà còn kể “mỗi người có một chuyện nhỏ nhỏ vui vui để làm bài viết của cháu lạ hơn.”

Nhìn ông ngồi trên chiếc xe lăn, cười nói một cách vui vẻ, thỉnh thoảng lại pha trò một cách rất duyên để rồi bật cười thoải mái, tôi thầm nghĩ “ông vầy mà không nhiều người mê mới lạ.” Mà, ngược lại, nghe cách ông gọi điện thoại hỏi thăm về cô bạn đồng nghiệp đi cùng tôi đến thăm ông, tôi cũng chợt nhớ câu “Chém cha cái kiếp hoa đào, mở ra rồi lại trói vào như chơi” của Nguyễn Du.

Máu đào hoa thật sự chảy trong ông, thấm vào từng thớ thịt, cho nên, ông còn thở, là còn bật lên những câu đại loại: “Cô đó đẹp quá hén!” cho dù sau đó ông tủm tỉm “chống chế”: “Trời cho mình tâm hồn như vậy chứ đâu phải mình muốn đâu.”

Phỏng vấn ai mà biết rằng họ sẵn lòng giãi bày, là tôi hỏi thẳng liền vấn đề, chứ không cần lượn lượn dẫn dắt. Cũng vậy, khi nghe ông nói “bốn người mà ông Nguyễn Ngọc Ngạn nhắc đến trong bài viết của ổng hồi năm trước là bốn người chánh đó,” tôi hỏi liền, “Còn những người phụ đâu?” – “Quên hết rồi, sao nhớ nổi.” Người nhạc sĩ ở tuổi ngoài 80 trả lời một cách tỉnh bơ, gọn bâng, rồi cười xòa.

Bốn mối tình ‘sâu đậm’

Bốn người, hay đúng hơn là bốn mối tình sâu đậm, đi qua cuộc đời của người nhạc sĩ tài hoa (lẫn đào hoa) này chính là ca sĩ Bạch Yến, ca sĩ Minh Hiếu, ca sĩ Hạnh Dung và người đẹp Cẩm Hường.

“Và mối tình với kịch sĩ Túy Hồng nữa là năm, phải không chú?” – “Không, đó là vợ.” – “Trời, vợ thì không phải là tình sao!”

Tiếng kêu của tôi chỉ được trả lời bằng một nụ cười nhẹ của người từng viết nỗi lòng “Tôi đã lầm khi đưa em sang đây.”

“Thế còn lời đồn về Họa Mi?” – “Họa Mi không có đâu, chỉ là bạn thôi,” ông lắc đầu.

Và ông bắt đầu, như thể có đoạn phim đang chiếu chậm qua dòng hồi ức của ông: “Cô Cẩm Hường đẹp lắm, đẹp số một đó, từng là hoa hậu bên Pháp mà. Chú viết cho ‘bà’ đó mấy chục bài lận, ‘Từ Ngày Có Em Về,’ ‘Anh muốn đôi ta mãi như người tình…’ trong bài ‘Mùa Thu Yêu Thương’ đó, ‘Bài Tango Cho Em,’  nhiều lắm.”

Tôi cũng không hiểu sao ông lại bắt đầu kể về những mối tình của mình bằng “mối tình chánh cuối cùng,” không biết có phải vì cô Cẩm Hường đã qua đời, nên nói dễ hơn chăng?

“Chú quen ‘bà’ này 10 năm ở Pháp. Quen cô ấy là khi cô ấy đang có chồng, lúc chú từ Mỹ mới qua, gặp bà cái là bả bỏ chồng luôn. Mà cổ đẹp lắm,” ông cười nhớ lại.

Người em rể vẫn ở bên cạnh chăm sóc nhạc sĩ Lam Phương suốt thời gian từ lúc ông đổ bệnh đến nay, kể thêm, “Cô Cẩm Hường đẹp lắm, nói chuyện dễ thương lắm, mà chỉ nụ cười thôi là thấy chết rồi.”

“Lúc đó cô Khánh Ly qua Pháp nhìn thấy cô này chạy về ‘méc’ cô Túy Hồng, cô Túy Hồng mua vé máy bay qua coi mặt liền,” người em rể “tiết lộ” chuyện xưa.

“Chàng” Lam Phương im lặng nghe em mình kể, rồi thêm vào: “Nhưng qua làm được gì nữa, vì lỗi bả trước, không phải lỗi chú. Mà lúc đó cũng thôi rồi.”

Một khoảng im lặng để ông nhớ lại một thời mê đắm, trước khi tôi tiếp: “Đây là mối tình dài nhất đúng không chú?” – “Không, có người kéo dài đến 20 năm lận?” – “Ai?” Tôi bỗng nghệch ra. “Bà Tống Hùy.” – “Là ai?” Tôi thật sự ngạc nhiên. “Là Túy Hồng đó.” Ui trời, tôi bật cười lắc đầu, trong khi ông ngồi cười khoái chí. Ông vẫn giữ được sự hài hước, tếu táo đến vậy ở tuổi bát thập thì quả là tôi cũng nể ông luôn.

“Có khi nào cùng lúc chú quen nhiều người cùng lúc không?” – “Cũng có, mấy cô nữ sinh đó. Nói nói chứ đừng viết ra nghen,” ông bảo. Tôi trêu, “Sao lại không viết, không viết uổng à.”

“Trong thời gian sống với những người này vẫn có vô số những cuộc tình phụ bao quanh. Ăn cơm còn kiếm cháo là vậy đó. Toàn là người ta tìm tới thôi.” – Ông “ta thán” về ông, mà như thể “kể tội” ai đó.

“Là một nhạc sĩ, việc quen nhiều người tạo cho chú nhiều cảm hứng viết bài là sự thật, nhưng có khi nào chú cảm thấy có điều gì làm chú khó chịu, áy náy không?” Tôi tò mò.

“Khó chịu là khi họ đụng nhau đó.” – Ha ha ha. Tôi không ngăn được tiếng cười lớn. Không có câu trả lời nào thật hơn thế.

“Vậy giờ này chú còn quen nhiều người không?” – “Giờ hết rồi,” ông trả lời ngay. “Hết người này đến người khác thôi chứ không đến một lượt.” Tôi phải mất hai giây để hiểu hết câu trả lời “quỷ quái” mà thoạt nghe, tôi ngỡ ông đã thực sự “rửa tay gác kiếm.”

Ông trầm ngâm trước khi “biện hộ” cho chính mình, “Chắc tại số mình thôi, mình không muốn mà họ cứ tới tới, mà mình từ chối thì sợ người ta buồn.”

“Chú không tìm ai hết vì mình biết thân phận mình mà, lúc nhỏ thì nhà nghèo, có thương cũng không dám tỏ tình với ai hết. Giờ thì mình bệnh vầy, họ có đến với mình thì cũng vì hiếu kỳ, ai biết dăm ba bữa đuổi mình đi sao,” ông nói cùng nụ cười muôn thuở.

Bạch Yến, mối tình đầu?

Ông bảo ông không tìm ai, nhưng lại là người biết tỏ tình sớm. Và người đầu tiên nghe được những lời tình tứ đó là Bạch Yến.

 “Nhớ năm đó ở khu Bàn Cờ có vụ cháy nhà lớn lắm, chú cùng bạn bè đi làm thiện nguyện ở đó, nhà Bạch Yến trong khu xóm đó, nên gặp, làm quen, gặp nhiều lần thì tình cảm phát sinh,” ông kể về tình yêu đầu đời.

Ông cho biết, “Bài đầu tiên viết cho Bạch Yến hình như là bài ‘Nghẹn Ngào’.” – “Tại sao lại là ‘Nghẹn ngào?’” –  “Vì chú có lỗi, làm bạn mình buồn nên bạn đuổi mình về. Đó là chú tưởng tượng ra thôi chứ không có ai đuổi đâu, đó như lời thú tội vậy mà, ‘Thôi anh đi về đi, xa xôi rồi thăm nhau làm chi…’”

“Mà chú làm khổ cổ lắm. Lúc quen cổ rồi, chú còn trẻ cũng bay bướm làm cho cổ buồn, cổ khổ lắm, phải bỏ đi Pháp, rồi đi Mỹ cả 10 năm mới quay trở về. Khi về chú có gặp lại cổ, khi đó cổ cũng chưa có chồng. Nhưng chú thì có gia đình rồi. Cổ lại đi tiếp,” tác giả “Tình Bơ Vơ” kể.

“Có một kỷ niệm vui với Bạch Yến đó là quen cổ khi còn là học trò mới lớn lên. Khi đó ‘bả’ đi về quê của ‘bả,’ tình còn mới nên chú thấy nhớ nhớ, mới đón xe đò về quê gặp ‘bả.’ Xe đò chạy từ chiều đến 4 giờ sáng mới tới, mà lúc đó giờ người ta ngủ hết rồi, mình phải ở ngoài lộ, ngồi trên cái băng ghế ngoài đường ngủ chờ trời sáng mới gặp được. Đó là kỷ niệm mà chưa từng kể ai nghe,” ông cười với hồi ức cũng dễ chừng hơn 60 năm.

Xấu nên phải kiếm người đẹp

Một điểm chung của những người phụ nữ từng làm chàng trai bước đi từ “Kiếp Nghèo” rung động, là, họ đều là những người phụ nữ đẹp. Câu nào nhắc đến “người xưa” của ông đều phải có dính đến chữ “đẹp.” “Vì mình xấu nên phải kiếm người đẹp,” ông bảo thế, nhưng tin hay không là ở người nghe.

“Cô Hạnh Dung thì không nổi tiếng nhưng đẹp,” ông kể tiếp. “Nhớ có lần đi công tác ở Phù Cát. Sau khi biểu diễn xong rồi thì về phòng ngủ. Nói phòng chứ chỗ nhà binh thì chỉ trải chiếu ra nằm ngủ. Giữa đêm bị pháo kích, ù té chạy tán loạn. Nhớ cổ cũng chạy thấy mình thì kêu ‘Em ở đây nè, em ở đây nè.’”

Ca sĩ Hạnh Dung ở Biệt Đoàn Văn Nghệ Trung Ương, chuyên đi hát cho lính nghe. Cô không là người nổi tiếng, nhưng những bài hát ông viết trong giai đoạn quen cô là những bài hát để đời, từ “Giọt Lệ Sầu,” ‘Tình nghĩa đôi ta chỉ thế thôi,” đến “Phút Cuối” và đặc biệt là bài hát làm “điên đảo” nhiều thanh niên trai tráng một thời: “Thành Phố Buồn.”

Với ca sĩ Minh Hiếu, người ông cho rằng “tình nghệ sĩ thôi chứ không phải đậm đà,” ông cũng mơ màng nhớ kỷ niệm xưa, “Hồi mới quen, có lần cổ rủ về nhà ăn cơm. Cổ làm dĩa gỏi, trên đó một bên cổ xếp sợi dây leo thành hình chữ MH, bên kia thì chữ LP.”

Minh Hiếu chính là nguồn cảm hứng để ông viết bài “Biển Tình” mà một người bạn tôi từng nhận xét: “Trong tất cả những bài hát của Lam Phương, ‘Biển Tình’ là bài có giai điệu lạ nhất, nghe nhạc mà cảm giác như từng đợt sóng từ ngoài khơi vỗ thẳng vào lòng mình.”

Mối tình nghệ sĩ không đậm đà với Minh Hiếu cũng ghi dấu bằng những giai phẩm thật đẹp như “Biết Đến Bao Giờ” mà lứa chúng tôi, những đứa trẻ lớn lên sau 1975, khi bắt đầu biết nghêu ngao những bản nhạc vàng thì đó lại là những câu, “Đời là vạn ngày sầu, biết tìm vui chốn nào…”

Ông kể thêm, “Chú viết bài ‘Em ơi suốt đêm thao thức vì em” (Em Là Tất Cả) là lúc chú lên nhà cổ chơi, khi ra về, cổ nói ‘nhớ mai lại nghe.’ Chỉ một câu đó mà chú có ý tưởng viết bài hát đó trong một đêm.”

Khi tôi hỏi, “Với chú, mối tình nào sâu nặng nhất, khiến chú cảm kích người đó nhất?” ông đã trả lời rất khéo, “Khó nói được lắm, vì mỗi người mỗi hoàn cảnh khác nhau.”

Nhạc sĩ Lam Phương và hai nữ phóng viên Người Việt, Ngọc Lan (trái) và Trúc Linh (phải). (Hình: Người Việt)

Hỏi ông khi nhìn lại hết những người phụ nữ mà ông từng có tình cảm với, ông thấy đó là những tình cảm đẹp để nghĩ về hay có gì hối tiếc, ông cho rằng, “Thường là đẹp, ít người nào làm mình hối tiếc lắm. Vì khi mình thương người ta, là mình thương cái đẹp của người ta, sau khi tan vỡ, thì những điều đẹp làm mình nhớ.”

Vừa viết vừa khóc

Theo ông, những sáng tác ông viết ra rất ít sự tưởng tượng, mà hầu hết đều thoát thai từ chính những gì ông trải nghiệm, liên quan đến cuộc đời ông, mặc dù có thể đó chỉ là một cảm xúc thoáng qua, nhưng nó là của ông, không vay mượn.

“Có bài nào chú vừa viết vừa khóc không?” Tôi tiếp tục cuộc chuyện trò, đôi khi tưởng chừng lạc ra ngoài đề tài đã định.

“Có chứ. Đời chú có hai lần vừa khóc vừa viết, một lần là khi viết bài ‘Kiếp Nghèo,’ một lần là viết bài ‘Một Mình.’ Viết mà khóc, vì đó là viết cho chính thân phận mình,” ông trả lời.

Để phá vỡ không khí có phần trầm lại, tôi đưa luôn câu “Vậy có bài nào chú vừa viết vừa cười không?”

Ông cười hiền lành, và trả lời, “Không.”

“Cuộc đời chưa cười được. Ngay cả khi viết bài ‘Mùa Thu Yêu Thương’ lúc gặp bà Cẩm Hường, giai điệu nhạc vui tươi vậy nhưng nghe kỹ sẽ cũng thấy chứa trong đó nỗi buồn bàng bạc,” ông tâm sự.

“Vậy thì điều gì có thể làm chú cười vui?” – “Là những gì không làm mình buồn.” – “Thế những gì làm chú buồn?” – “Cũng không biết. Thật ra lòng mình giờ dường như lắng đọng, không gì làm mình vui cũng như buồn. Muốn vui mà không vui được, vì phải có người tạo cho mình vui, mà mình đâu có ai đâu.”

Ông lại như rơi vào một khoảng lặng sau vài câu ứng đáp thật nhanh.

“Đào hoa là do hoàn cảnh đưa tới thôi, chứ mình có muốn cũng không được, mà không muốn cũng không được. Hoàn cảnh thôi. Trời cho mình tâm hồn như vậy. Hoàn cảnh đưa tới mọi thứ. Trời cho đào hoa quá và giờ cũng cho luôn chiếc xe lăn ngồi một mình.”

Và ông lại như nói, dường như không phải chỉ để cho tôi, mà là cho hết những người thương quý ông hiểu.

Tôi nhìn người nhạc sĩ ngồi đó, đôi tay đan vào nhau, mắt lạc về một nơi nào, xa lắm. Không tấm hình nào chụp ông lúc ngồi xe lăn mà lại thiếu nụ cười, một nụ cười chưa bao giờ xuất hiện lúc ông còn trai trẻ. Nhưng, cả khi ông cười tươi lẫn lúc ông cười mỉm, đôi mắt ông cũng đều buồn, nỗi buồn định mệnh của người đào hoa. (Ngọc Lan)