Xung Đột và Ngoại Giao ở Biển Đông
Pete Cobus-Đài VOA
Một phần ba lưu lượng
giao thông hàng hải toàn cầu. Ước tính khoảng 5 ngàn tỉ đôla thương mại hàng
năm. Sáu quốc gia đòi chủ quyền. Một vùng biển. Đó chỉ là bề nổi của vấn đề.
Chào mừng các bạn tới
Biển Đông, vùng biển chung của Đông Nam Á. Biển Đông là nơi có nguồn tài nguyên
phong phú gần và dưới bề mặt—lòng biển chứa đựng nguồn cá dồi dào và đáy biển
hứa hẹn trữ lượng dầu mỏ và khí đốt mà theo ước tính chính thức của Mỹ ít nhất
ngang bằng với trữ lượng của Mexico, và theo một số ước tính gây tranh cãi của
Trung Quốc, có thể chỉ thua trữ lượng của Ả-rập Saudi. Biển Đông cũng là một
trong những tuyến đường biển có tầm chiến lược quan trọng nhất và bị tranh chấp
nhiều nhất của thế kỷ 21.
Về phía bắc, Biển Đông
giáp với Trung Quốc, nước tuyên bố mình có chủ quyền lịch sử từ hàng trăm năm
trước. Ngày nay, Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với 95 phần trăm vùng biển này
và lệ thuộc vào đó để mang về 80 phần trăm lượng dầu thô nhập khẩu. Bắc Kinh
cũng tuyên bố chủ quyền đối với những đảo nhỏ ở Biển Đông và đã bồi đắp một
diện tích khoảng 1.300 hectare để duy trì phần lớn là cơ sở hạ tầng quân sự,
bao gồm cả những đường băng đủ dài để máy bay ném bom có thể cất cánh và hạ
cánh.
Suốt nhiều thế kỉ qua,
Biển Đông đã đóng vai trò thiết yếu đối với sự sống còn kinh tế của những nước
giáp ranh như Việt Nam, Malaysia, Brunei, và Philippines.
Những quốc gia không có
tuyên bố chủ quyền cũng có lợi ích của riêng mình. Ngư trường Natuna giáp với
Biển Đông cũng có trữ lượng khí thiên nhiên thiết yếu cho nước Indonesia gần
đó.
Xa hơn, Hàn Quốc và Nhật
Bản không có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông nhưng lệ thuộc vào quyền tự do qua
lại ở đây để đáp ứng hơn phân nửa nhu cầu năng lượng của họ.
Mỹ, bảo vệ lợi ích của
mình và của những đồng minh, duy trì một sự hiện diện quân sự trong khu vực.
Giới chức Hải quân Mỹ dự định mở rộng lực lượng điều động ra nước ngoài của Hạm
đội Thái Bình Dương thêm khoảng 30 phần trăm nữa đến trước năm 2021.
[https://www.fas.org/sgp/crs/row/R42784.pdf]
Trong khi tăng trưởng
kinh tế đáng kinh ngạc của Châu Á trong hai thập kỷ qua vẫn tiếp tục, sự ổn
định trong khu vực và sự tiếp cận đối với Biển Đông vẫn còn là một vấn đề có hệ
quả toàn cầu.
Những vụ đụng độ giữa
tàu tuần tra hải quân Trung Quốc và tàu đánh cá của những nước lân cận cho thấy
nhiều nguy cơ châm ngòi xung đột quốc tế và đẩy những cam kết an ninh của
Washington lên hàng đầu.
Nhiều nước phương Tây đã
hối thúc Bắc Kinh tuân thủ Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), một
văn kiện ấn định những khu vực kiểm soát hàng hải dựa trên đường bờ biển. Nhưng
Trung Quốc phần nhiều xem những luật lệ quản trị hàng hải mà Liên Hiệp Quốc hậu
thuẫn là không tương thích với luật pháp trong nước; tệ hơn họ xem những luật
lệ này là những công cụ của bá quyền phương Tây được định ra để hạn chế ảnh
hưởng đang lớn dần của Trung Quốc trong tư cách một cường quốc thế giới.
Mỹ, nước đã ký vào
UNCLOS nhưng không phê chuẩn, thường dựa vào thỏa thuận quốc tế này để giải
quyết những tranh chấp lãnh thổ.
Vào tháng 7, một ban hội
thẩm gồm năm thẩm phán ở thành phố The Hague đã đồng lòng bác bỏ cơ sở pháp lý
của gần như tất cả những tuyên bố chủ quyền lãnh hải của Trung Quốc. Trong vòng
vài tuần, Tòa án Nhân dân Tối cao của Trung Quốc đã ban hành một quy định khẳng
định “cơ sở pháp lý rõ ràng cho Trung Quốc bảo vệ trật tự hàng hải,” trong đó
Bắc Kinh tuyên bố sẽ truy tố bất kỳ người nước ngoài nào bị phát hiện đang đánh
cá hoặc thăm dò trong vùng biển tranh chấp.
Những phương tiện khác
nhằm giải quyết những tranh chấp lãnh thổ phức tạp dường như cũng không hữu
hiệu. Bộ quy tắc ứng xử cho Biển Đông của Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á, lâu
nay đã bị trì hoãn và là văn kiện mà giới chức Bắc Kinh nói sẽ chung quyết vào
năm 2017, sẽ không có mấy tác dụng trong việc giải quyết những tuyên bố chủ
quyền chồng chéo. Cũng giống như phán quyết của tòa án ở The Hague, bất kỳ
tuyên bố nào của ASEAN có tính ràng buộc pháp lý đều thiếu cơ chế có ý nghĩa để
thi hành.
Tương lai phía trước
Mỹ lâu nay vẫn nói rằng
họ không có lập trường chính thức về tranh chấp Biển Đông, dù Mỹ vẫn hay chỉ
trích hành vi của Trung Quốc ở đó và đã mở rộng những liên minh quốc phòng với
những nước có tuyên bố chủ quyền chồng lấn.
Khi tân Tổng thống Mỹ
Donald Trump nhậm chức, ông có thể sẽ phải nhanh chóng xử lý một cuộc khủng
hoảng bên trên Biển Đông. Trước đây, chỉ vài tháng sau khi nhận nhiệm sở, cựu
Tổng thống George W. Bush đã phải đối mặt với một cuộc tranh chấp quốc tế gây
ra bởi một vụ va chạm trên không giữa một máy bay do thám của Mỹ và một máy bay
chiến đấu của Trung Quốc gần đảo Hải Nam.
Chưa đầy bảy tuần sau
khi Tổng thống Barack Obama nhậm chức, tàu và máy bay của Trung Quốc đã đối đầu
với tàu USNS Impeccable, một tàu do thám tại vùng biển nằm về phía nam Đảo Hải
Nam, và ra lệnh cho tàu này rời đi. Mỹ cho biết họ có quyền ở đó và rằng tàu
của họ đã bị quấy nhiễu. Bắc Kinh thì bênh vực hành động của mình. Ông Obama
phản ứng bằng cách gửi một khu trục hạm có gắn phi đạn điều hướng tới để bảo vệ
tàu Impeccable.
Những vụ việc như vậy có
thể tiếp tục định hình những tranh chấp khi nó diễn ra trên biển và ở những thủ
đô khắp thế giới. Cho tới khi những câu hỏi lớn hơn về chủ quyền lãnh hải được
giải quyết, tuyến đường thủy này hứa hẹn sẽ vẫn là điểm tựa mà địa chính trị
thương mại quốc tế và nền kinh tế toàn cầu đặt trọng tâm vào. Chúng tôi sẽ theo
dõi chặt chẽ những diễn biến khi chúng xảy ra, ngay ở đây.
TIN
MỚI NHẤT
No comments:
Post a Comment