Sa mạc
nhỏ xíu giữa
lòng
Canada băng giá
Mike MacEacheranBBC
Travel
·
7 tháng 8 2018
Trời đổ tuyết suốt
đêm, nhưng trên mặt đất đã có lối đi. Lớp tuyết trắng mịn bao phủ vòng cây vân
sam, cây liễu và bắt đầu tan chảy trên những cành cây cao nhất khi tôi khởi
hành chuyến thám hiểm của mình.
Trước mặt tôi là những
thung lũng băng giá trơ trọi giữa những rặng núi tuyết và những dốc núi thoai
thoải.
Sa mạc bé tí
m thanh của ngôi làng
đã lắng xuống, và trong lúc tôi bước những bước đầu tiên ra cao nguyên - bước
theo đường viền của khung cảnh, một tiếng rắc chát chúa phát ra từ dưới đôi ủng
của tôi.
Đó là tất cả những gì
tôi có thể nghe được trong vòng 10 phút tiếp theo. m thanh nghèn nghẹt, nhịp
nhàng của tuyết rên rỉ trên cát.
Sau đó, tôi đã đến
được nơi cần đến. Tôi đã băng qua nơi mà nhiều người tin là sa mạc nhỏ nhất
trên thế giới.
Đây là lần đầu tiên
tôi biết đến một trong những hiện tượng địa lý lạ lùng nhất Bắc Mỹ - sa mạc
Carcross ở vùng lãnh thổ Yukon của Canada.
Thoạt nhìn, phải thừa
nhận rằng nó không trông giống sa mạc cho lắm. Khó mà nhận ra đó là một sa mạc
và chỉ rộng có 600 mét, có thể được đo hay nhất bằng dấu giày từ đầu này đến
đầu kia.
Nó được bao phủ trong
lớp tuyết, và lớp cát chỉ có thể thấy được giữa những khe nứt trong những lớp
tuyết tan chảy.
Khi nhìn gần hơn,
chúng ta sẽ thấy một vương quốc nhỏ xíu cát mịn - một môi trường sống hiếm gặp
cho cây cỏ, những loài có móng guốc và côn trùng mà có thể khoa học vẫn chưa
biết đến.
Cái cổng ở bên đường
có đánh dấu bằng một biển báo đột ngột ghi chữ 'Sa mạc Carcross' - dòng chữ này
có vẻ ngược ngạo và không ăn nhập gì ở Canada.
Tôi đã từng nhìn thấy
những đụn cát ở Oman, Morocco, Namibia, Chile, Ả Rập Saudi, Ấn Độ, Mông Cổ và
Ai Cập, nhưng chẳng có mấy nơi ở tọa độ 60° Bắc mà bạn có thể nhìn thấy chữ 'sa
mạc' được ghi rõ mồn một như vậy.
Sa mạc chiếm một phần
ba diện tích bề mặt Trái Đất, nhưng sa mạc ở phía ngoài làng Carcross không tạo
ra tâm trạng tâm lý như là sa mạc Sahara hay sa mạc Rub' Al Khali. Một sa mạc
không đáng kể, và với diện tích chỉ 2,59 cây số vuông, nó nằm trong số những hệ
thống đụn cát ít ỏi ở Bắc Mỹ.
Định hình thị trấn
"Sa mạc này từ
lâu đã là một bí ẩn đối với người dân địa phương chúng tôi," ông Keith
Wolfe Smarch, một cư dân ở Carcross vốn có dân số 301 người, nói.
Vốn là thợ khắc gỗ,
ông có thể nhìn thấy những đụn cát từ xưởng làm việc của mình, và lâu nay ông
đã sử dụng khung cảnh xung quanh để làm cảm hứng cho công việc.
"Có rất nhiều
loại cây cỏ hiếm sống dưới đó bên cạnh bãi của Sông Carcross và một ngày nào đó
sa mạc sẽ nuốt chửng nó. Nó định hình thị trấn của chúng tôi."
Theo Wolfe Smarch,
làng Carcross được thành lập vào khoảng 4.500 năm trước đây tại một điểm giao
nhau giữa Hồ Bennett và Hồ Nares.
Sự may mắn đó đã tạo
ra một chiếc cầu cạn tự nhiên mà đến lượt nó làm thành một cái bẫy dã chiến đối
với các loài thú di cư.
"Những đàn tuần
lộc khổng lồ sẽ băng qua đây," ông Wolfe Smarch nói với tôi. "Là
những người dân du mục, các bộ tộc Tlingit và Tagish dựng trại bên cạnh con
sông Natasaheen gần đó để săn bắn, do đó tên của thị trấn là sự kết hợp giữa
hai từ caribou (có nghĩa là nai sừng tấm) và crossing (có nghĩa là băng
qua)."
Khi Carcross phát
triển, thì số lượng du khách đến thăm sa mạc độc nhất vô nhị của tỉnh Yukon này
cũng tăng lên.
Khởi thủy có tên gọi
là Naataase Heen Heen (có nghĩa là 'nước chảy qua khe núi'), Carcross là kiểu
ngôi làng mà đa số mọi người đều đi qua.
Nằm rải rác trong làng
là những nhà thờ sơn trắng, một cửa hàng tạp hóa, và những gian nhà được trang
trí với sừng của nai sừng tấm và những chiếc rìu rỉ sét - những gì còn sót lại
của kỷ nguyên Klondike khi mà những phương tiện giao thông bằng hơi nước và mái
chèo chở những người thợ mỏ đến các mỏ vàng gần Dawson City và Atlin.
Nhưng ngày nay, mọi
thứ đang thay đổi.
Nguồn gốc bí ẩn
Những người yêu thể
thao mỗi cuối tuần đều đến bãi cát này, biến nó trở thành một sân chơi mạo hiểm
đa mục đích.
Vào mùa hè, các đụn
cát trơ trọi được những người chạy mô tô bốn bánh, những người đi bộ và những
người chơi ván trượt sử dụng, và là nơi trú ngụ của những con cừu sừng, dê núi
và nai.
Ngay khi tuyết rơi đủ
thì sa mạc biến thành thứ hoàn toàn khác và những đồi cát này lại trở thành
lãnh địa của những người trượt tuyết, những người đi xe trượt và lướt ván trượt
cũng như mang giày trượt.
"Tôi đưa lũ trẻ
nhà tôi đến đây để đi xe trượt và bọn chúng rất thích," cô Jennifer Glyka
sinh ra ở Whitehorse - người mà tôi gặp ở quán rượu Bistro on Bennett của ngôi
làng vốn chỉ cách phân xưởng của Wolfe Smarch một khu nhà, cho biết.
"Tôi lớn lên ở
Yukon, nhưng tôi vẫn cảm thấy rất lạ lẫm khi trượt trên đồi cát phủ trong băng.
Khi tôi còn nhỏ tôi chưa từng nghe đến nơi này."
Bất chấp quang cảnh dễ
chịu này, sa mạc Carcross có một cuộc sống hai mặt. Đó cũng là lãnh địa của các
nhà khoa học và nhà địa chất Canada đang vất vả đang giải mã những bí mật của
nó, để dựng lại chính xác câu chuyện làm thế nào mà hiện tượng lạ lùng này có
thể xảy ra được.
Nhà địa chất bề mặt
Panya Lipovsky từ Viện Khảo sát Địa chất Yukon là một trong số những chuyên gia
như thế. Bà đặt cho mình sứ mạng là phải nghiên cứu câu chuyện lịch sử của sa
mạc bị thu nhỏ này, và bà hiểu sự mâu thuẫn của nó nhiều hơn bất cứ ai.
"Tôi nghiên cứu
về đất cát," bà cho biết khi chúng tôi gặp nhau ở trụ sở chính quyền tỉnh
Yukon ở Whitehorse. "Tôi cũng nghiên cứu về các vụ lở đất và các lớp đất
đá ở bề mặt. Và do đó nó gồm cả các sa mạc."
Điều kỳ ảo của tạo hóa
Theo bà Lipovsky,
nguồn gốc đặc biệt của sa mạc Carcross là kết quả của 10.000 năm vận động của
thiên nhiên. Lần cuối cùng vùng Yukon bị băng giá bao phủ là khoảng từ 11.000
cho đến 24.000 năm trước.
"Trên bề mặt của
Carcross là 1 km băng," bà cho biết trong lúc cúi người xuống các công
trình nghiên cứu và các tài liệu khảo sát địa chất trên thực địa. "Chỉ có
điều anh không thể nào hình dung được."
Khi băng bắt đầu tan,
những khối băng bắt đầu lùi về phía nam, để lại cho vùng nam Yukon những thung
lũng với nhiều chỗ lỗ chỗ. Lipovsky so sánh địa hình này với một công trường
xây dựng lớn, do 'băng san phẳng mọi thứ'.
Theo thời gian, những
hồ nước lớn được hình thành ở mõm của những khối băng, sau đó khi băng rút lại,
mực nước giảm xuống, khiến các bờ bãi và đường bờ bị kẹt giữa những thung lũng.
Cuối cùng, gió mạnh hút cát và thổi về hướng tây bắc và tạo ra một trong những
sa mạc bất ngờ nhất thế giới.
"Có một quan niệm
sai lầm rằng sa mạc này là kết quả của một hồ nước bị cạn đáy, nhưng thực ra
không phải như vậy," bà Lipovsky giải thích với tôi.
"Ngày nay những
cơn gió mạnh tiếp tục quật trên hồ Bennett và thổi những hạt cát mịn vốn không
có gì che chắn dồn lại thành những đụn cát. Do đó, sự kết hợp của gió, nước và
Kỷ Băng hà đã dẫn đến một loạt những hoàn cảnh đặc biệt."
Một vấn đề không nhất
quán nữa là sự phân loại. Để được xếp vào dạng sa mạc khô cằn cho mục đích khoa
học thì một địa điểm phải có lượng mưa hàng năm ít hơn 250 mm trong khi sa mạc
bán khô cằn có lượng mưa hàng năm trong khoảng từ 250 cho đến 500 mm. Sa mạc
Carcross thuộc dạng bán khô cằn mặc dù nằm trong vùng mưa của những dãy núi
xung quanh.
"Anh hoàn toàn có
thể gọi nó là sa mạc ướt," Lipovsky nói. "Nhưng với lượng cát và bụi
đất được thổi vào nhiều như thế thì cây cỏ không có cơ hội mà tái sinh trưởng.
Đây thật sự là một hệ thống năng động."
Bất chấp những mâu
thuẫn này, điều không tranh cãi là cảm giác choáng ngợp và sững sờ mà sa mạc
này đem lại.
Khi chúng ta bước vào,
chúng ta càng thấy nhiều bí ẩn. Những cọng liễu cao và cây vân sam vật vờ như
những bóng ma. Loài sói Yukon và hoa cói Baikal có vào mùa hè. Ngoài những điều
này, còn có những bất ngờ khác chờ đợi. Loài bướm phi tiêu và ruồi đụn cát ven
bờ hiếm gặp bay là đà trên trời. Có năm loài bướm khác đã được phát hiện. Khả
năng là còn có nhiều điều lý thú nữa.
No comments:
Post a Comment