Sản lượng và cái bẫy kế toán
Nguyễn Xuân Nghĩa
Trước
Diễn đàn “Vành Đai Con Đường” vào tuần qua tại Bắc Kinh, Tổng bí thư Tập Cận
Bình cố trấn an dư luận về sự minh bạch và bền vững của cả kế hoạch. Lý do là
quốc tế liên tục cảnh báo về hiện tượng “bẫy nợ” mà các nước nghèo có thể bị
khi vay tiền Trung Quốc thực hiện các dự án xây dựng hạ tầng trong khuôn khổ
sáng kiến “Nhất Đới Nhất Lộ” của Bắc Kinh. Diễn đàn Kinh tế sẽ nói tới một cái
bẫy khác….
Vành đai, Con đường
Nguyên
Lam: Ban
Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin kính chào kinh tế gia Nguyễn-Xuân
Nghĩa. Thưa ông, tuần qua Trung Quốc đã tổ chức tại Bắc Kinh một hội nghị gọi
là diễn đàn liên quan tới sáng kiến phát triển hệ thống xây dựng hạ tầng cơ sở
trong đất liền và ngoài biển, gọi là “Nhất Đới Nhất Lộ” do Tổng bí thư Tập Cận
Bình đề xướng từ sáu năm trước, nay gọi là “Vành Đai Con Đường”. Theo dõi hội
nghị này, ông có nhận xét gì?
Khác
với hội nghị năm 2017 có tính biểu dương rất duy ý chí, hội nghị “Vành đai, Con
đường” năm nay là sự trấn an để xoa dịu và mời chào quốc tế với hứa hẹn tuân
thủ quy luật thị trường,
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Tôi nghĩ là sau sáu năm xoay trở, ông Tập Cận Bình đang hạ chân
xuống đất. Thứ nhất, tham vọng văn hóa của ông là mở lại “Con Đường Tơ Lụa” vốn
đã có từ thời thượng cổ. Thật ra, nó chẳng xuất phát từ Trung Quốc mà từ Trung
Đông và Trung Á qua bên Tầu. Thứ hai, tham vọng kinh tế của ông là khai thông
qua hướng Tây sự bế tắc của các tỉnh bị khóa trong lục địa, rồi phát triển cơ
hội hợp tác với các nước khác nhằm giải quyết yêu cầu kinh tế. Thứ ba, về an
ninh, các cơ hội hợp tác đó củng cố vai trò chiến lược của Trung Quốc với nhiều
bạn hàng sau này sẽ là đồng minh đồng chí của đà bành trướng.
- Sự kiện kế hoạch có
nhiều tên gọi khác nhau, với nội dung là sáu “tẩu lang” trên đất liền từ Trung
Á qua Trung Đông tới Âu Châu và các đường hàng hải ngoài biển, cho thấy sự định
hình chậm rãi của một sáng kiến đa diện lắm tham vọng. Thế rồi hệ thống kinh tế
chính trị Bắc Kinh, với vai trò chủ động của doanh nghiệp nhà nước và các cơ
quan tài trợ như Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ sở Á châu, lại gây hậu quả bất
lường, là các nước đang phát triển được khuyến dụ tham gia bị mắc nợ, gọi là
rơi vào bẫy nợ, môi sinh bị ô nhiễm và chủ quyền bị đe dọa.
- Đâm ra về mặt nổi, Bắc
Kinh đã bành trướng sức mạnh mềm của mình mà chìm sâu bên dưới là phản ứng hoài
nghi của nhiều nước. Vì vậy, khác hội nghị năm 2017 có tính biểu dương rất duy
ý chí, hội nghị năm nay là sự trấn an để xoa dịu và mời chào quốc tế với hứa
hẹn tuân thủ quy luật thị trường, nhưng việc tổ chức lại luộm thuộm từ hôm Thứ
Năm 25 trước khi họ Tập xuất hiện hôm sau với phát biểu ôn tồn về Vành Đai Con
Đường và về trận thương chiến với Hoa Kỳ. Có gì đó rất kỳ đang xảy ra tại Bắc
Kinh. Riêng tôi thì tự hỏi vì sao các nước lại mắc bẫy và xin đề nghị là ta nên
chú ý tới việc đó.
Nguyên
Lam: Như
Nguyên Lam hiểu thì ông vừa trình bày những toan tính có dời đổi của lãnh đạo
Bắc Kinh nhưng để cảnh báo về cách suy nghĩ của các nước khác, có phải như vậy
không, thưa ông?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Chúng ta nên đi từ nền móng của vấn đề. Các quốc gia đã phát triển nay tranh
luận rất căng về phẩm chất của phát triển, tới độ báo động rằng kinh tế thị
trường và tư bản chủ nghĩa bị khủng hoảng làm thiên hạ hiểu lầm. Các quốc gia
đang phát triển, kể cả Trung Quốc và Việt Nam, thì mới ở trình độ chú trọng tới
số lượng của đà tăng trưởng chứ chưa lên tới cái vế phẩm chất hay chất lượng.
Nói vắn tắt thì ta có một thế giới quan tâm đến phẩm và thế giới kia của đa số
mới chỉ quan tâm đến lượng mà thôi. Và đấy mới là cái bẫy đáng ngại!
Lượng và phẩm
Nguyên
Lam: Thính
giả của chúng ta có thể hiểu cách nêu vấn đề của ông, nhưng cái bẫy ông nói về
việc quan tâm đến lượng mà thiếu phẩm là gì trong thực tế?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Chưa nói đến yếu tố xã hội hay môi sinh của tăng trưởng, kỳ này tôi chỉ đề cập
tới… kế toán, là cách tính ra đà tăng trưởng. Các nước đang phát triển, là mỹ
từ lịch sự để nói đến tình trạng chậm tiến, đều muốn tiến nhanh và chấp vào một
khái niệm hay phạm trù kế toán là sản lượng: sản lượng gia tăng là kinh tế có
tăng trưởng. Chế độ chủ quan duy ý chí thì đề ra chỉ tiêu hàng năm, hay năm năm,
của đà tăng trưởng để cả nước thi đua hoàn thành. Bên trong, các cơ chế hay cơ
quan hữu trách lấy chỉ tiêu đó làm tiêu chuẩn thẩm định kế hoạch, chương trình
hay từng dự án. Một dự án hay công trình mà có thể tăng sản lượng kinh tế bằng
hay cao hơn chỉ tiêu ở trên đưa xuống là coi như có giá trị. Vấn đề kế toán ở
đây là lấy gì, ở đâu và tốn kém chừng nào để có được sản lượng đó?
Nguyên
Lam: Nguyên
Lam xin đề nghị ông nêu một thí dụ cụ thể cho thính giả của chúng ta.
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Tôi xin nêu hai thí dụ. Nếu nhà nước say đòn vì được quốc tế xoa đầu khen là
kinh tế tăng trưởng 7% một năm, con số nhiệm màu này là chỉ tiêu mà các cơ quan
hay doanh nghiệp công tư đều phải hoàn thành. Từ đó, địa phương hay doanh
nghiệp nhà nước đều tìm cách đi vay nhằm đạt chỉ tiêu.
- Vấn đề kế toán ở đây là
người ta không tính ra các loại phí tổn của việc đi vay và ta thấy ra tai họa
đó của Trung Quốc là vay quá nhiều để đạt mức tăng trưởng ảo được đo lường bằng
sản lượng, cũng là một số liệu kế toán quốc gia sai lạc. Nếu vay một triệu bạc
cho một công trình chỉ nâng đà tăng trưởng có nửa triệu, là chuyện bình thường
mà người ta gọi là “sản nhập” không phải sản xuất tại Trung Quốc, thì kế toán
vẫn ghi sai là sản lượng tăng một triệu dù đà tăng trưởng thật chỉ có một nửa.
Vì vậy, thống kê về Tổng sản lượng GDP của Trung Quốc là không đáng tin và lãnh
đạo Bắc Kinh có biết như vậy.
Nguyên
Lam: Ông
nói tới hai thí dụ. Thưa ông, thí dụ kia là gì?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Thí dụ kia là Việt Nam đang ra sức thực hiện kế hoạch gồm nhiều dự án cho con
đường cao tốc Bắc-Nam trải dài 1.800 cây số. Một phần của kế hoạch là các dự án
dài 654 cây số sẽ tốn 118 nghìn tỷ bạc từ nhiều nguồn tài trợ do nhiều cơ chế
thực hiện. Nguồn tài trợ của nhà nước có thể là 55.000 tỷ, của tư nhân là 63
nghìn. Chuyện kế toán là nhà nước lấy đâu ra 55 nghìn tỷ đó? Lấy từ ngân sách
đang bị bội chi hay phải đi vay như thí dụ ta vừa nói về Trung Quốc, vì khi vay
thì trả lãi ra sao và ai sẽ trả sau này với kết quả thực tế là gì?
Nguyên
Lam: Thưa
ông, còn 63 nghìn tỷ kia nữa chứ? Vấn đề kế toán sẽ là gì?
Trong
khi thế giới báo động về cái máy chém Bắc Kinh thì Việt Nam lại chui đầu vào đó
và sẽ lại bị bẫy.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Phần tài trợ và thực hiện đó có thể là đầu tư nội địa hay ngoại quốc. Giới đầu
tư nội địa, nghĩa là Việt Nam, khó có ngay 63 nghìn tỷ cho thời hạn ba năm của
kế hoạch nên cũng sẽ có vấn đề kế toán. Họ bỏ vốn riêng và mong là phải có lời,
đa số còn lại là đi vay nên cũng phải trả lãi. Họ vay ai nếu không từ các nhà
đầu tư tài chính khác? Chưa nói đến yếu tố đất đai và kỹ thuật, khoản tiền lời
và lãi đó cũng là phí tổn của dự án mà ai sẽ bút ghi hay bút toán các khoản lãi
đơn chồng lãi kép này? Hệ thống kế toán quản trị của chúng ta đã có trình độ kỹ
thuật nhằm giải quyết vấn đề này chưa? Tôi e rằng chưa.
Nguyên
Lam: Nhưng
còn có khả năng của giới đầu tư ngoại quốc cho yêu cầu 63 nghìn tỷ đó. Thưa
ông, trong vụ này, vấn đề kế toán sẽ là gì?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: - Ta
đang trở lại Con Đường Tơ Lụa của Trung Quốc!
- Nhà đầu tư ngoại quốc
là những ai và ai trong bộ máy nhà nước của Việt Nam sẽ quyết định về việc gọi
thầu và đấu thầu cho các dự án xây dựng hạ tầng này? Khi doanh nghiệp Trung
Quốc đã chực sẵn để nhập cuộc, với hứa hẹn thực hiện toàn bộ công trình Bắc
Nam, họ sẽ nắm lấy xương sống của Việt Nam như nhiều người đã thấy và đã sợ. Mà
họ có hệ thống kế toán riêng để tính ra lời lãi, lời về an ninh chiến lược và
lãi là khi bút ghi rằng họ đã đầu tư ngần này tiền cho một dự án xây dựng hạ
tầng, y hệt như trong kế hoạch Vành Đai Con Đường mà thế giới đang báo động.
Nguyên
Lam: Kết
luận của ông là gì?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Trong khi thế giới báo động về cái máy chém Bắc Kinh thì Việt Nam lại chui đầu
vào đó và sẽ lại bị bẫy. Ngoài yếu tố an ninh, chính trị và thậm chí tham nhũng
như người ta đã thấy tại Malaysia hay Sri Lanka về Con Đường Tơ Lụa của Trung
Quốc, có khi Việt Nam vẫn còn ở tình trạng đo đếm về lượng hơn là về phẩm và
lãnh đạo thì khoe cái được, như đà tăng trưởng gần 7% mà chẳng nói về cái mất,
ai đó sẽ phải trả sau này…
Nguyên
Lam: Ban
Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân
Nghĩa về bài phỏng vấn tuần này.
Tin,
bài liên quan
No comments:
Post a Comment