Á
châu giữa trận thương chiến
Nguyễn Xuân Nghĩa
2019-01-23
2019-01-23
Trận thương chiến giữa
Hoa Kỳ và Trung Quốc thật ra chưa có chỉ dấu lắng đọng mà viễn ảnh kinh tế toàn
cầu lại thiếu sáng sủa với các tin xấu dồn dập mỗi ngày. Khi ấy, các quốc gia
đang phát triển tại Á Châu phải tính sao? Diễn đàn Kinh tế sẽ tỉm câu giải
đáp...
Ách tắc chính trị và thương chiến
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam
xin kính chào kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, từ thủ đô Hoa Kỳ
nhìn ra toàn cầu người ta thấy quá nhiều dấu hiệu đáng ngại cho năm 2019. Trước
hết là ách tắc chính trị tại Mỹ khiến một phần bộ máy công quyền liên bang bị
tê liệt cả tháng trời mà chưa có giải pháp ngân sách. Kế đó, kỳ hạn 90 ngày hưu
chiến trong trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc chỉ còn 37 ngày mà chưa
có kết quả khi triển vọng tăng trưởng của kinh tế thế giới lại có thể sút giảm
theo dự báo cập nhật vừa qua của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF. Giữa tin tức dồn dập
như vậy, người ta còn được biết kinh tế Trung Quốc có dấu hiệu sút giảm chưa
từng thấy kể từ năm 1990 làm các thị trường tài chính thế giới bị chấn động.
Trong cái rừng tin tức như vậy, đâu là yếu tố quyết định cho những người có
trách nhiệm về kinh tế tài chính của quốc gia, thí dụ cụ thể là cho Việt Nam?
Mâu thuẫn đa diện giữa
hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc, sẽ còn chi phối các
nước trong nhiều năm. Vì vậy, rủi ro lẫn cơ hội sẽ là yếu tố quan trọng nhất.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta ở vào kỷ nguyên “thông tin
tức thời”, với cả triệu dữ kiện hay số liệu tấp nập hàng giờ hàng phút có thể
chi phối mọi người và ảnh hưởng toàn cầu trong một thế giới thu hẹp. Nói đến
các thị trường tài chính chẳng hạn, ta còn phải thấy một yếu tố khác là đà tăng
trưởng quá cao và quá lâu của thị trường cổ phiếu Hoa Kỳ sẽ có lúc điều chỉnh,
nôm na là sụt giá khi lãi suất cơ bản lại có thể tăng như trongg năm vừa qua.
Khi điều ấy xảy ra, người ta dễ hoang mang chẳng hiểu cái gì là nguyên nhân,
cái gì là hậu quả. Trong khi đó, và nhìn vào dài hạn, thì sự sa sút kinh tế của
Trung Quốc không là bất ngờ vì được dự báo từ trước. Bây giờ, trong cái khối
hỗn mang ấy, đâu là yếu tố có ảnh hưởng nhất mà ảnh hưởng thế nào đến nền kinh
tế quốc dân? Bản thân tôi thì cho rằng mâu thuẫn đa diện giữa hai nền kinh tế
lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc, sẽ còn chi phối các nước trong nhiều
năm. Vì vậy, rủi ro lẫn cơ hội sẽ là yếu tố quan trọng nhất.
Nguyên Lam: Như vậy, chúng ta sẽ nói về việc hưu
chiến trong trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, khi đôi bên đang cố
dàn xếp một thỏa thuận trước ngày mùng một Tháng Ba này. Ông thấy có triển vọng
gì khả quan hay không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi không lạc quan về triển vọng hòa
giải. Chẳng hạn, Bắc Kinh bắn tin là mua thêm 1000 tỷ đô la hàng hóa của Hoa Kỳ
trong sáu năm tới để đôi bên sẽ đạt quân bình mậu dịch vào năm 2024 này. Nhưng
Bắc Kinh đã từng hứa hẹn như vậy trong quá khứ mà dù có muốn chưa chắc đã thực
hiện nổi vì kinh tế sẽ lệ thuộc hơn vào các sản phẩm của Hoa Kỳ, từ phi cơ tới
năng lượng và nông sản Mỹ. Vả lại, thỏa thuận giữa đôi bên có khi vi phạm các
quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO là mọi thành viên phải chấp hành
quy chế tự do thương mại hay “tối huệ quốc” với nhau, chứ không thể có đặc miễn
song phương. Thí dụ như đậu nành của Brazil hay gạo của Việt Nam bán vào Trung
Quốc thì sẽ thất thế so với với nông sản Mỹ hay sao?
Nguyên Lam: Nếu sự tình diễn tiến như ông vừa tóm lược thì
mâu thuẫn giữa hai nước không thể dàn xếp trong một vài tháng, thưa ông có thể
như vậy chăng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nhìn vào việc hai nước ở đôi bờ Thái
Binh Dương đang trả giá như đấu võ, ta nên thẩm xét là phe nào ra đòn nặng
nhất, phe nào có sức chịu đựng cao nhất, và quan trọng hơn cả, Hoa Kỳ hay Trung
Quốc mới coi trận thương chiến này là sinh tử? Về đại thể thì kinh tế Mỹ ít lệ
thuộc vào kinh tế Tầu hơn là ngược lại, vì vậy, Hoa Kỳ có thể đòi mạnh mà ít bị
thiệt bằng Trung Quốc. Có bị thiệt hại nhưng không bị nặng như Trung Quốc. Trái
lại - đây là khi ta nhớ tới sự sa sút trong đà tăng trưởng kinh tế Trung Quốc
và lời cảnh báo chính trị nghiêm khắc vừa qua của Tổng bí thư Tập Cận Bình cho
đảng viên cao cấp - Bắc Kinh không có đất lùi và sẽ phải chống trả tới cùng,
bằng cách này hay cách khác.
Nguyên Lam: Theo lối phân tích của ông, về việc Bắc
Kinh sẽ chống trả tới cùng, bằng cách này hay cách khác, ông dự đoán cục diện
sẽ xoay chuyển thế nào?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta có cuộc tranh chấp về mậu
dịch, với võ khí là thuế suất nhập nội như 10% hay 25% trên một lượng hàng trị
giá chừng 200 tỷ đô la. Song song, đôi bên còn có mâu thuẫn về chế độ đầu tư
của doanh nghiệp xứ này vào thị trường xứ kia với chính sách kỳ thị của Bắc
Kinh. Thứ ba, Hoa Kỳ khiếu nại việc Bắc Kinh không tôn trọng luật lệ bảo vệ
quyền sở hữu trí tuệ, còn giúp doanh nghiệp Trung Quốc ăn cắp, thậm chí ăn
cướp, công nghệ cao của các nước. Thứ tư, việc cưỡng bách chuyển giao công
nghệ, hay thuật lý – technologies – còn xâm phạm an ninh của các nước theo kinh
tế thị trường, điển hình là vụ Huawei hay Hoa Vi đang bùng nổ. Ngần ấy đòn phép
từ phía Hoa Kỳ sẽ tăng sức ép cho lãnh đạo Bắc Kinh, trước sự thẩm xét và tính
toán của các doanh nghiệp đôi bên và của các thị trường.
- Nhưng Bắc Kinh vẫn
có thể tác động vào thị trường bằng từng bước trì hoãn cho tới khi doanh nghiệp
Mỹ mệt mỏi với thiệt hại trước mắt và gây áp lực vào chính trường Hoa Kỳ, vì
nếu chấp thuận đòi hỏi của Chính quyền Donald Trump thì hệ thống kinh tế quốc
doanh và chính trị của Bắc Kinh sẽ bị rúng động.
Nguyên Lam: Nếu vậy, thưa ông, phải chăng mâu thuẫn
giữa hai nước lại có tính chất toàn diện, gần như là mâu thuẫn giữa hai hệ
thống kinh tế chính trị chứ không thu hẹp vào vài ba trăm tỷ đô la về nhập
siêu?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: - Thưa rằng đúng như
vậy và vì thế tôi cho rằng trận thương chiến chỉ là một phần của một trận đấu
sẽ kéo dài nhiều năm. Tuy nhiên, trong trung hạn là từ hai tới năm năm, Bắc
Kinh vẫn còn lợi thế. Vì hết đất lùi, lãnh đạo Bắc Kinh nhắm vào thiệt hại của nhà
sản xuất và giới tiêu thụ Hoa Kỳ để chính trường Mỹ gây sức ép cho Chính quyền
Trump, như ta đang thấy truyền thông báo chí nhận định mỗi ngày. Nhưng về dài
thì các nhược điểm nội tại trong hệ thống kinh tế chính trị Trung Quốc vẫn nổi
lên và vượt khỏi khả năng chống đỡ của Bắc Kinh. Đây là ta chưa nói đến yếu tố
quốc tế, là phản ứng của các nước khác, nhất là các nước Đông Nam Á, về trận
thương chiến và về nhiều vấn đề kinh tế lẫn an ninh khi họ giao dịch với Trung
Quốc.
Những chọn lựa
Nguyên Lam: Nguyên Lam xin bước qua phần hai của
chương trình là chọn lựa của các quốc gia đang phát triển trong trận đấu mà ông
nói là sẽ kéo dài nhiều năm. Thưa ông, các nước khác có thể làm những gì?
Tuy nhiên , vẫn nói về
nội lực, thì Việt Nam nên nhân cơ hội tiến hành cải cách toàn diện để doanh
hiệp nội địa, của người Việt, lên tới trình độ sản xuất cao hơn thay vì chỉ
trông chờ vào đầu tư của nước ngoài. Đấy là một nghịch lý mà chúng ta nên hiểu
ra.
-Nguyễn Xuân Nghĩa
-Nguyễn Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta hãy nhìn vào hai giải pháp quốc tế.
Một là Hiệp định Đối tác Toàn diện trong Khu vực, gọi tắt là RCEP, giữa 10 nước
trong Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á là ASEAN và sáu nước đã ký thỏa ước tự
do thương mại với khối ASEAN là Trung Quốc, Nhật, Ấn Độ, Nam Hàn, Úc và New
Zealand. Bắc Kinh nỗ lực vận động cho sáng kiến này mà vẫn chưa thành. Giải
pháp kia là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương hay TPP giữa 12 nước. Dù
Hoa Kỳ đã triệt thoái, 11 nước còn lại vẫn xúc tiến và hoàn thành, do sự cổ võ
của Nhật Bản, Úc, Canada và Mexico. Hai giải pháp khác nhau ở vai trò của Trung
Quốc và ở tầm hợp tác rộng lớn hơn.
- Nói cho dễ hiểu thì
các nước có sự chọn lựa ngấm ngầm, và thiên về giải pháp toàn diện hơn là chỉ
có thỏa thuận thương mại và theo mô hình quản lý kinh tế chính trị của Trung
Quốc. Nói cho rõ thì giải pháp TPP đề cao quy luật tự do thị trường hơn là sự
can thiệp của nhà nước qua hệ thống kinh tế quốc doanh. Các nước đều thấy quy
luật tự do có lợi hơn cho kinh tế quốc dân, chứ cũng chẳng vì bênh vực Hoa Kỳ
hay đố kỵ Bắc Kinh.
Nguyên Lam: Chưa kể là, như ông trình bày nhiều lần trước
đây, 11 nước còn lại của Hiệp định TPP đã cải tiến vẫn tin rằng sẽ có ngày Hoa
Kỳ đổi ý mà lại xin tham dự sau này.
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: - Chính là những cam
kết cải cách có tính chất toàn diện - từ kinh tế tới xã hội, lao động và môi
sinh - của 11 thành viên trong Hiệp định TPP mới giúp các nước phát triển về
dài. Khi đối chiếu quy định rộng lớn của TPP với các mâu thuẫn giữa Hoa Kỳ và
Trung Quốc, ta có thể thấy ra ba chuyện. Thứ nhất, Trung Quốc không thể là đối
tác đáng tin với khối TPP của 11 nước, trong đó có Việt Nam. Thứ hai, Hiệp định
TPP còn có thể mở rộng và nhận thêm nhiều nước khác vì lợi ích hiển nhiên của
nó. Thứ ba, các thành viên của TPP có thế mạnh khi cần thương thuyết lại với
Hoa Kỳ sau này để làm ăn với một thị trường có sức tiêu thụ cao nhất. Thị
trường đó là Hoa Kỳ nếu ta chú ý đến sức tiêu thụ đang sa sút của kinh tế Trung
Quốc, một nền kinh tế đang có quá nhiều vấn đề nội tại.
Nguyên Lam: Bước vào phần kết luận, thưa ông, ông
tổng kết thế nào về tình hình quá phức tạp trước mắt chúng ta?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta đang chứng kiến một trận đấu
về nội lực giữa hai nền kinh tế có sản lượng cao nhất mà quá lệ thuộc vào nhau.
Thứ nữa, nội lực của Trung Quốc bị suy giảm sau vài chục năm tăng trưởng ngoạn
mục và đây là vấn đề cho lãnh đạo Bắc Kinh. Hậu quả trước mắt là nhiều doanh
nghiệp quốc tế sẽ chuyển đầu tư từ thị trường Trung Quốc qua các thị trường
khác, nên nhiều nước thấy ra cơ hội mới, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên ng,
vẫn nói về nội lực, thì Việt Nam nên nhân cơ hội tiến hành cải cách toàn diện
để doanh hiệp nội địa, của người Việt, lên tới trình độ sản xuất cao hơn thay
vì chỉ trông chờ vào đầu tư của nước ngoài. Đấy là một nghịch lý mà chúng ta
nên hiểu ra.
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng
Nguyên Lam xin cảm tạ chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phỏng
vấn kỳ này.
Tin, bài liên quan
No comments:
Post a Comment