Việt Nam Chuyển hướng giữa Thương chiến Mỹ-Hoa?
Nguyễn Xuân Nghĩa
2018-10-23
2018-10-23
Tổng bí thư Nguyễn Phú
Trọng của đảng Cộng sàn Việt Nam đã chính thức nhận thêm vai trò Chủ tịch nước
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam kề từ ngày 23 Tháng 10. Trong vai trò tập
trung này, ông có thể đưa kinh tế Việt Nam về đâu khi mâu thuẫn giữa Hoa Kỳ và
Trung Quốc ngày càng gia tăng? Mục Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu sau đây…
Bối cảnh của Việt nam
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam
xin chào chuyên gia kinh tếNguyễn-Xuân Nghĩa. Việc Tổng bí thư Nguyễn Phú
Trọng vừa kiêm nhiệm chức vụ Chủ tịch nước của Việt Nam đã được nhiều người so
sánh với trường hợp Tổng bí thư Tập Cận Bình bên Trung Quốc, thưa ông, nếu vậy
thì liệu người lãnh đạo mới tại Việt Nam có thể làm được những gì cho kinh tế
xứ này trong bối cảnh mâu thuẫn gia tăng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở hai bờ
biển Thái Bình Dương?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi cho rằng ông Trọng là người sáng
trí khi mượn chữ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du khi nàng Kiều thế thốt với Kim
Trọng mà nói ngay sau lễ tuyên thệ, rằng ông là “phận mỏng cánh chuồn”! Ở tuổi
74, già hơn Tập Cận Bình gần 10 năm, ông sẽ mãn nhiệm trong Đại hội đảng khóa
tới vào năm 2021, nên chỉ còn vài năm ở tại chức khi Tập Cận Bình đã có hơn năm
năm tập trung quyền lực, kể từ cuối năm 2012, mà vẫn chưa thể chuyển hướng kinh
tế của Trung Quốc, như đã muốn.
Hoàn cảnh của Việt Nam
tất nhiên là khác Trung Quốc và sau khi làm Tổng bí thư từ năm 2011, ông Trọng
đã có thể cải hướng kinh tế của Việt Nam mà vẫn chưa xong. Chúng ta phải trở về
bối cảnh sâu xa, trước khi nói tới Việt Nam trong những mâu thuẫn gay gắt giữa
Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Nguyên Lam: Nếu vậy, Nguyên Lam xin ông trình bày
cho bối cảnh sâu xa đó.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trung Quốc nay chỉ là một ẩn dụ, là
một hình tượng lãng mạn, của một cường quốc kinh tế. Từ những năm 2013, sau khi
Tập Cận Bình lên lãnh đạo, họ đã thấy mấy chục năm tăng trưởng hết còn nữa, như
nhiều xứ khác sau vài chục năm áp dụng quy luật kinh tế thị trường để hiện đại
hóa. Một cách cụ thể, Trung Quốc hết là công xưởng toàn cầu với lợi thế nhân
công nhiều và rẻ vì lợi thế đó đã hết do nhân công hiếm hơn và đòi lương cao
hơn. Nạn lão hóa dân số là một trong nhiều nguyên nhân. Khi ấy, Trung Quốc phải
tìm sách lược mới là nâng trình độ sản xuất với các mặt hàng có giá trị cao
hơn. Vào hoàn cảnh đó, giới đầu tư quốc tế đã góp phần cho đà tăng trưởng của
kinh tế Trung Quốc sau mấy thập niên phải tìm nơi đầu tư khác và đấy là một cơ
hội cho Việt Nam.
- Trên diễn đàn này,
từ bốn năm năm về trước, tôi có trình bày về cơ hội đó cho Việt Nam, nhưng xứ
này vẫn chưa cải sửa cơ chế dưới sự lãnh đạo của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Bây giờ, giữa trận thương chiến Mỹ-Hoa, Việt Nam có một cơ hội nữa mà chẳng
biết là có kịp chuyển hướng không vì phải cạnh tranh với nhiều quốc gia khác.
Cơ hội bị bỏ lỡ
Nguyên Lam: Xin ông phân tích lại về cơ hội bị bỏ lỡ
trong ba bốn năm về trước.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Khi Trung Quốc hết giữ vị trí công
xưởng toàn cầu với loại hàng rẻ nhờ nhân công có lương bổng thấp, nhà đầu tư
quốc tế cần tìm ra các thị trường thay thế tại các nước đang hay mới phát
triển, thí dụ như Mexico, Peru, Sri Lanka, Bangladesh, Myanmar, Philippines,
Thái Lan, Indonesia, Việt Nam, Lào hay Cam Bốt, v.v… Nhưng tiêu chuẩn của giới
đầu tư không chỉ có nhân công rẻ mà còn là tay nghề hay năng suất, là hạ tầng
cơ sở vật chất lẫn vô hình như môi sinh, luật lệ và đào tạo, trong một chuỗi
cung ứng đan kết với nhau.
- Việt Nam mới chỉ
nhắm vào lợi thế nhân công rẻ và mời chào bằng biện pháp đặc miễn thuế khóa và
đất đai nên vẫn tập trung vào sản xuất hàng dệt sợi, may mặc, giày dép và đồ
gỗ, mà là loại rẻ tiền. Mối lợi lớn thì giới đầu tư nước ngoài lấy hết còn nhân
công của Việt Nam vẫn không thăng tiến về lương bổng và nhất là về kiến năng,
kiến thức và khả năng. Việt Nam thiếu một chiến lược công nghiệp hóa lâu dài và
linh động để cũng lên tới trình độ sản xuất cao hơn, như dùng công nghệ hiện
đại về thông tin, điện toán, điện tử, kỹ nghệ ráp chế xe hơi….
- Trong chuỗi sản xuất
quốc tế, Việt Nam ở vào trình độ hạ đẳng, nôm na là thấp nhất, và tư doanh của
Việt Nam lại còn bị quốc doanh chèn ép. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không thể
không biết nhược điểm ấy mà tại sao lại chưa làm và nay mới tìm ra cơ hội giữa
trận bão thương chiến của thiên hạ trong khi cơ chế kinh tế quốc gia lại tích
lũy nhiều vấn đề mới?
Cơ hội giữa trận thương chiến
Nguyên Lam: Thưa ông, những vấn đề ấy là gì và có
thuộc trách nhiệm của Thủ tướng chăng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nói về trách nhiệm thì ta không quên
cái thứ tự đã định chế hóa, là đảng rồi mới tới nhà nước, là Tổng bí thư rồi
mới đến Chủ tịch nước và Thủ tướng, Quốc hội, v.v…. là các bình phong của nền
“dân chủ tập trung”.
- Về các vấn đề thì
kinh tế Việt Nam 1/ quá lệ thuộc vào xuất nhập khẩu; và 2/ bị nhập siêu là nhập
khẩu nhiều hơn xuất khẩu, tai hại nhất là xuất nhập khẩu với Trung Quốc; 3/ quá
lệ thuộc vào đầu tư của nước ngoài, khi nguồn đầu tư ấy lên tới 50% của Tổng
sản lượng và đóng góp tới 70% cho xuất khẩu, mà tai hại nhất cũng lại là đầu tư
từ Trung Quốc; 4/ bị bội chi ngân sách quá cao, tới gần 6% Tổng sản lượng và
thuế vào quá ít; và 5/ lại vay mượn quá nhiều.
- Căn bản nhất, Việt
Nam còn đi đường tắt là cho đầu tư vào lĩnh vực gia cư và địa ốc nên sản sinh
rất nhiều đại gia tỷ phú đóng góp rất ít cho sản xuất của cải trên lằn ranh mập
mờ của tham ô. Nói về giao dịch thì Việt Nam có lợi thế địa dư là ở bên cạnh
Trung Quốc trong việc buôn bán với các nước trên vùng biển Thái Bình Dương,
nhưng lợi thế địa dư cũng là một tử điểm về chính trị và đấy là trách nhiệm của
đảng.
Nguyên Lam: Bây giờ ta bước qua phần hai, thưa ông,
là vị trí kinh tế của Việt Nam trong mâu thuẫn giữa hai nền kinh tế có sản
lượng lớn nhất tại hai bờ Thái Bình Dương. Việt Nam có thể làm gì và nên chuyển
hướng ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Việt Nam cần chấn chỉnh lại thất quân
bình vĩ mô như vừa nói ở trên.
- Bây giờ khi trù tính
chiến lược kinh tế trong hoàn cảnh đổi thay rất lớn hiện nay, Việt Nam nên dùng
đầu tư nước ngoài làm đòn bẩy cho đầu tư nội địa, cho tư doanh của quốc gia.
Yếu tố then chốt là chuyển giao công nghệ, là cho người Việt tiếp nhận và sử
dụng kiến năng, kiến thức và khả năng, thì mới bắt kịp các nước lân bang trong
vùng Đông Nam Á. Và công nghệ đó không là thứ phế thải của Trung Quốc. Việc
Việt Nam vừa ký kết nhiều hiệp ước tự do thương mại, tổng cộng cho đến nay là
12 hiệp ước, và sẽ thi hành hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP đã cải
tiến và mở rộng với 10 nước khác là một ưu điểm của một xứ chậm tiến nhất trong
nhóm 11 quốc gia. Nhưng Việt Nam còn phải thực thi việc cải cách về môi sinh và
điều kiện lao động thì mới có thể cạnh tranh thành công trong trường kỳ và hết
là một bãi rác của Trung Quốc.
Nguyên Lam: Thưa ông, thế còn với Hoa Kỳ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta có thể nhớ tới kinh nghiệm
của Samsung, một tập đoàn tư doanh Nam Hàn, đã đóng góp tới 25% cho xuất cảng
của Việt Nam. Nói về Hoa Kỳ thì Việt Nam nên mở rộng việc tiếp nhận đầu tư của
doanh nghiệp Mỹ trong nhiều ngành sản xuất sau các trường hợp Intel và
Microsoft. Khi tiếp nhận thì nên nghĩ xa hơn doanh lợi mà còn phải chuẩn bị hạ
tầng nghiên cứu và áp dụng để dân ta vừa làm vừa học. Nếu không nhìn xa như vậy
thì Việt Nam rất khó cạnh tranh với Malaysia, Thái Lan hay Philippines,
Indonesia. Việc thực thi những cam kết trong khuôn khổ của Hiệp ước Xuyên Thái
Bình Dương đã cải tiến cũng cho Việt Nam lợi thế khi đàm phán một hiệp ước song
phương với Mỹ.
- Vả lại, ngoài Hoa
Kỳ, Việt Nam còn nhiều nguồn đầu tư từ các nước dân chủ tiên tiến như Nhật Bản
hay Âu Châu. Khi nhìn chung như vậy, ta nên thấy ra một sự chuyển hướng cần
thiết cho Việt Nam là thoát dần khỏi sự lệ thuộc quá nặng vào Trung Quốc mà mở
rộng cơ hội hợp tác với các nền kinh tế tiên tiến, vốn dĩ cũng coi trọng nhân
quyền và quyền lợi của giới lao động.
Khó khăn của Việt Nam
Nguyên Lam: Nhìn ngược lại thì đâu là những khó khăn
của Việt Nam trong hoàn cảnh trớ trêu là nằm giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng được cho
là người có quan điểm thân hữu với Bắc Kinh. Cho tới nay, ông chưa làm gì để
phủ nhận chuyện đó, lại còn dùng Truyện Kiều để than trong lễ tuyên thệ rằng
“Khuôn xanh có biết vuông tròn mà hay”. Khuôn xanh là ông trời, vuông tròn là
đất ở dưới, trời ở trên, hay nói bóng là ăn ở cho phải đạo. Phải đạo với ai mới
là vấn đề!
- Chẳng khác gì Trung
Quốc, Việt Nam không thể một bước nhảy vọt vào công nghiệp mà phải dọ dẫm học
hỏi. Sau quá nhiều thập niên học hỏi từ Trung Quốc với hậu quả gần như sinh tử
mà ai ai cũng biết, Việt Nam nên tìm một nếp suy tư khác, thoát khỏi ảnh hưởng
của Bắc Kinh về tư tưởng, rồi về chiến lược phát triển kinh tế. Rút kinh nghiệm
của nửa thế kỷ vừa qua, Việt Nam không nên là tiền đồn chống Trung Quốc của bất
cứ ai, nhưng cũng chẳng nên là mũi xung kích của Bắc Kinh xuống vùng biển Đông
Nam Á. Chi bằng hợp tác với mọi quốc gia trong khu vực và đa dạng hóa giao diện
hay diện giao tiếp với các nước, về cả an ninh lẫn kinh tế, trước hết là kinh
tế. Với chức vụ kiêm nhiệm hiện nay, ông Nguyễn Phú Trọng nên nói ra việc
chuyển hướng đó và trực tiếp rà soát việc thực thi trong những năm tới. Đấy là
một cách thoát Tầu mà giành lại nền độc lập thật ra vẫn chưa hề có từ mấy chục
năm nay.
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do cùng
Nguyên Lam xin cảm tạ chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phân tích
những mâu thuẫn của Việt Nam ở giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment