Nguyễn-Xuân
Nghĩa - Người Việt Ngày 150525
"Hoa Kỳ
Nhìn Từ Bên Ngoài"
Hoa Kỳ Đang Lên
hay Xuống?
Đây là thời sự
nhé:
Cứ
mươi ngày lại có một vụ tai tiếng ở Hoa Kỳ về nạn bạo hành người da đen, thường
là bị cảnh sát bắn hạ, sau đó, nghi can là cảnh sát viên có bị truy tố hay
không thì cũng có biểu tình phản đối, dẫn tới bạo động. Đâu là vấn đề? Hệ thống
cảnh sát hay chánh sách dân quyền nhằm nâng đỡ người da đen khiến họ sống trong
từng khu vực riêng với nhiều bất ổn bên trong? Thành phần nào cũng có câu giải
đáp, và bất đồng với nhau. Đệ nhất siêu cường mà như vậy sao?
Tổng
thống Barack Obama vừa tổ chức một thượng đỉnh về an ninh với sáu quốc gia Á
Rập Hồi giáo trong vùng Vịnh Ba Tư, nhưng có bốn nguyên thủ không tham dự, kể
cả Quốc vương Saudi Arabia. Một trong bốn người từ chối vào lúc chót vì bận đi
Anh xem… đua ngựa. Bá chủ họp chư hầu mà bị tẩy chay? Ngay sau đó, tổ chức Nhà
nước Hồi giáo chiếm luôn hai thành phố quan trọng tại Iraq và Syria, trong khi
hai cường quốc Iran và Saudi Arabia gián tiếp đụng trận tại Yemen và một đồng
minh chiến lược của Hoa Kỳ trong Minh ước NATO là Turkey thì tìm mua võ khí của
Trung Quốc.
Hoa
Kỳ hết bạn?
Mà
tại sao đi ngược quan điểm của Hoa Kỳ, nhiều đồng minh của Mỹ lại tham gia dự
án thành lập Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ sở Á châu AIIB? Và một cách phản đòn
của Hoa Kỳ là hoàn thành Hiệp ước TPP thì lại gặp trở ngại ở nhà vì dự luật
TPA? Sau khi vượt qua sóng gió và dăm ba điều kiện tiên quyết, Thượng viện đã
thông qua dự luật, để trái banh sẽ lăn vào một nơi còn gai góc hơn nữa, là Hạ
viện.
Nói
tới Trung Quốc thì việc Bắc Kinh ra sức xây dựng và củng cố nhiều căn cứ quân
sự tại quần đảo Trường Sa đã gây lo ngại cho các nước. Khi Hoa Kỳ gửi máy bay
trinh sát P8-A Poseidon tới nơi do thám tình hình thì bị Hải quân Trung Quốc
hăm dọa và người ta nói tới rủi ro đụng độ Mỹ-Hoa trẻn vùng biển Đông Nam Á.
Chiến
tranh lạnh đang tái xuất hiện?
Câu
hỏi kinh hãi ấy chưa thể có giải đáp vì Tổng thống Obama tuyên bố rằng nguy cơ
chiến lược nhất cho nhân loại là nạn… nhiệt hóa địa cầu, trong khi truyền thông
Mỹ theo dõi cuộc tranh cử tổng thống vào năm tới.
Bên
đảng Dân Chủ, ứng cử viên Hillary Clinton đang là ngôi sao, mỗi ngày sáng rực
một chuyện. Ngày chẵn thì có một tiết lộ về tiền, ăn quá nhiều của thiên hạ, kể
cả thế lực ngoại quốc thì bà trả bằng gì? Hối mại quyền thế? Ngày lẻ là chuyện
thư. Điện thư của bà trong thời gian làm Ngoại trưởng đã bị xóa thế nào trong
trương mục cá nhân? Tại sao không dùng trương mục có bảo vệ và lưu trữ của bộ
Ngoại giao? Giữa những tin xấu dồn dập ấy, người ta cũng theo dõi xem con ong
chúa đang được bầy ong thợ là báo chí cánh tả của phe ta bênh vực thế nào.
Bên
đảng Cộng Hòa tình hình còn nhiễu nhương gấp bội.
Chuẩn
ứng cử viên thì có hàng tá, và sáu tay dẫn đầu thì cãi nhau về mọi chuyện mà
chưa thể trả lời rằng nếu đắc cử thì sẽ làm gì cho dân Mỹ, hoặc sẽ dẫn Hoa Kỳ
về đâu trong một thế giới đang có quá nhiều thách đố? Thí dụ như phe diều hâu
về an ninh thì đòi tăng chi quốc phòng, phe diều hâu về kinh tế thì đòi giảm
chi ngân sách, phe bồ câu về an ninh muốn Mỹ quay về lo việc ở nhà và đừng xía
vào thiên hạ sự, như thế mới là yêu nước Mỹ. Chưa xác định chương trình hành
động trong tương lai, ngần ấy người đều tập trung vào việc phê phán chánh sách
đối ngoại của Chính quyền Obama, và thành tích của Hillary khi làm Ngoại
trưởng. Việc đó tương đối dễ!
Một
vòng thời sự như vậy cũng khiến người ta tá hỏa tam tinh: Hoa Kỳ chưa thể thảo
luận về các vấn đề hệ trọng của năm tới vì trước mắt, ở trong nhà, lại có nhiều
chuyện hệ trọng hơn!
Nhìn
từ bên ngoài, và trong một viễn cảnh dài hơn một chu kỳ chứng khoán hay một
cuộc khảo sát dư luận, chúng ta thấy Hoa Kỳ có phản ứng của chiến lược gia ưu
hạng về… chiến thuật.
'
*
Tình
trạng ấy thật ra khởi sự từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc với sự tan rã của
Liên bang Xô viết.
Trên
đà tan rã của Liên Xô, Iraq tấn công Kuweit và đe dọa Saudi Arabia sau khi
thắng thế trong trận chiến với Iran. Hoa Kỳ lập tức can thiệp, với các đồng
minh của Minh ước NATO và các nước Á Rập cùng một số quốc gia vừa thoát khỏi Đế
quốc Xô viết. Ngay sau đó, trên sự hoang tàn của Đế quốc đỏ, nội chiến bùng nổ
trong vùng Balkan với sự tan rã của Liên bang Nam Tư Yugoslavia. Trước sự phân
vân và bất lực của các nước Âu Châu, Hoa Kỳ đành nhập cuộc để ổn định vùng
Balkan và còn bênh vực Kosovo sau khi giáng đòn cho Cộng hòa Serbia.
Hai
loại biến cố trên đều có sự tham dự thật ra là miễn cưỡng của nước Mỹ.
Người
ta vội nói đến một “Trật tự mới” của thế giới, chữ của Chính quyền George W. H.
Bush (ông Bush cha), và chào mừng sự xuất hiện của Liên hiệp Âu châu trong đà
thắng thế của chế độ dân chủ và kinh tế thị trường. Chứ đấy là một trật tự bất
ổn, báo hiệu những biến động ngày nay tại Đông Âu, Trung Âu và các nước Hồi
giáo Trung Đông.
Loạt
biến cố thứ hai là vụ khủng bố 9-11 vào năm 2001 với phản ứng của Hoa Kỳ là
trận chiến toàn cầu chống khủng bố Hồi giáo.
Nước
Mỹ muốn vừa trả đòn vừa thiết lập một trật tự khác trong thế giới Hồi giáo. Sau
cả chục năm chiến tranh tại Afghanistan, Iraq và nhiều nơi khác, với phí tổn là
ba ngàn tỷ đô la chưa kể cả vạn sinh linh, Hoa Kỳ không dàn xếp được thế giới
Hồi giáo mà tình hình lại còn suy đồi hơn. Hậu quả là người dân thất vọng và
muốn thu quân kéo về.
Biến
cố thứ ba là vụ khủng hoảng tài chánh năm 2008 rồi nạn suy trầm kinh tế.
Các
nước Âu Châu bắt đầu vất vả về kinh tế, khối Euro bị khủng hoảng tài chánh và
Liên Âu khủng hoảng về chính trị. Ngần ấy quốc gia đều bị ảnh hưởng và Liên Âu
hết thống nhất. Đấy là lúc Liên bang Nga quật khởi và tìm lại một phần không
gian đã mất của Liên Xô để xây vùng trái độn. Georgia rồi Ukraine bị tấn công
và Vladimir Putin không chỉ bành trướng tại Đông Âu mà còn muốn chi phối Trung
Đông trước sự bất nhất và bất lực của Liên Âu.
Vụ
khủng hoảng 2008 còn tác động vào phản ứng của Trung Quốc.
Bắc
Kinh bơm tiền kích thích kinh tế vì sợ các thị trường Âu-Mỹ đều suy sụp và mất
sức nhập cảng. Hậu quả là nạn vay tiền làm bậy khi kinh tế hết còn sức tăng
trưởng như xưa. Cũng do sự bận rộn của Hoa Kỳ với hồ sơ Hồi giáo Trung Đông,
Bắc Kinh chụp lấy cơ hội bành trướng ảnh hưởng tại Đông Á. Hậu quả là sự bất ổn
về an ninh cho các nước trong khu vực và khủng hoảng kinh tế lẫn chính trị cho
lãnh đạo Trung Quốc.
Tình
trạng mâu thuẫn ấy có thể giải thích vì sao lãnh đạo mới của Trung Quốc ra tay
chấn chỉnh về nội chính qua chiến dịch diệt trừ tham nhũng, mà khó cải cách về
cơ chế chính trị trong khi vẫn tỏ vẻ hung hăng với bên ngoài. Hoàn cảnh kỳ lạ
này khiến người ta nói đến nguy cơ Chiến tranh lạnh, là điều nước Mỹ không
thích, dân chẳng muốn nghe mà lãnh đạo thì lúng túng.
*
Từ
năm 1991 đến nay, qua ngần ấy vụ khủng hoảng, từ Iraq qua Lybia, Syria. từ
Georgia qua Ukraine, từ Miến Điện tới vùng biển Đông Nam Á, Hoa Kỳ đều chỉ có
phản ứng chiến thuật.
Nước
Mỹ vẫn là một siêu cường mạnh nhất, mà không thể định hình được một thế giới đã
có quá nhiều đổi thay. Thế giới vẫn cần một siêu cường có khả năng can thiệp để
tìm sự ổn định, nhưng Hoa Kỳ phân vân giữa những yêu cầu trái ngược, hoặc buông
tay, hoặc quay về vai trò lãnh đạo với những trách nhiệm, khó khăn và tốn kém
mà người dân không chấp nhận.
Siêu cường Mỹ chưa biết
là sẽ đi xuống hay đi lên, cho nên bèn đi ngang. Đấy là yếu tố bất ổn khác.
Nguyễn Xuân Nghiã
Nguồn: dainamaxtribune.blogspot.com
No comments:
Post a Comment