Nguyên Nhân Tăng Đường Huyết Buổi Sáng

Tăng đường huyết buổi sáng sớm

 

“Tăng đường huyết bình minh” (morning hyperglycemia) là thuật ngữ chỉ lượng đường trong máu vượt quá mức bình thường vào buổi sáng khi vừa thức dậy. Cả người bệnh đái tháo đường và người bình thường đều có thể gặp tình trạng này.

Tăng đường huyết được xác định khi lượng đường trong máu lúc đói (đo vào buổi sáng, sau khi nhịn ăn ít nhất 8 tiếng) cao hơn 130mg/dL (7.0 mmol/L). Đây có thể chỉ là một hiện tượng tự nhiên do nhịp sinh học bình thường, được cơ thể tự điều chỉnh nên không gây ra triệu chứng nào đáng kể. Nhưng với người mắc tiểu đường cơ thể không tự điều chỉnh được nên đường trong máu bị tăng cao kéo dài... và xuất hiện các biểu hiện như chóng mặt, khô miệng, khát nước, đi tiểu thường xuyên, nhìn mờ, mệt mỏi.

Tăng đường huyết bình minh có thể xảy ra do một trong ba nguyên nhân riêng biệt là hiện tượng bình minh, hiệu ứng Somogyi hoặc thuốc tiêm insulin bị giảm hiệu lực.

1. Hiện tượng bình minh (Dawn phenomenon)

“Hiện tượng bình minh” xuất phát từ việc đường huyết tăng cao vào buổi sáng do sự điều chỉnh nồng độ hormon theo điều kiện tự nhiên của cơ thể. Cụ thể, vào lúc nửa đêm cho đến 3h sáng (khoảng thời gian bạn ngủ ngon nhất) thì lượng insulin sẽ rất thấp do tuyến tụy không tiết insulin. Sau đó vào khoảng 3 – 8h sáng, cơ thể bắt đầu giải phóng lượng đường (glucose) lưu trữ trong gan vào máu cùng với các hormon khác (hormon tăng trưởng, cortisol và glucagon) để chuẩn bị sẵn sàng cho một ngày mới. Các hormon này làm giảm độ nhạy của cơ thể đối với insulin, cùng với nồng độ insulin sẵn có trong máu thấp, khiến cho lượng đường huyết tăng cao đột ngột. Những người khỏe mạnh có thể đối phó với tình trạng này bằng cách cơ thể tiết ra nhiều insulin để điều chỉnh nồng độ glucose máu. Nhưng người bị đái tháo đường không làm được điều này và kết quả tất yếu là đường huyết tăng lên quá cao.

Tăng đường huyết do hiện tượng bình minh có thể được điều trị bằng thuốc đái tháo đường. Nếu đang phải tiêm insulin, có thể bạn sẽ cần điều chỉnh liều lượng (tham khảo ý kiến bác sỹ).

2. Hiệu ứng Somogyi

Nguyên nhân phổ biến thứ hai gây tăng đường huyết bình minh là hiệu ứng Somogyi, còn được gọi là “tăng đường huyết phản ứng”. Hiệu ứng này được đặt tên theo vị bác sỹ đầu tiên viết về nó.

Hiệu ứng Somogyi thường gặp ở những người bệnh đái tháo đường không kiểm soát tốt đường huyết do ăn không đủ nguồn tinh bột, uống quá nhiều rượu hoặc sử dụng quá liều insulin, nên đường huyết của người bệnh hạ thấp trong khi ngủ. Cơ thể sẽ đối phó với tình trạng này bằng cách tăng tiết hormon có tác dụng đối nghịch với insulin, tức là làm tăng đường trong máu, điển hình như glucagon, điều này vô tình khiến cho lượng đường trong máu tăng lên quá cao. Một nguyên nhân khác có thể liên quan đến tình trạng này, là do người bệnh dùng không đủ liều thuốc hạ đường huyết trước khi đi ngủ, nên lượng đường huyết khi thức dậy của họ tăng cao.

Tăng đường huyết do hiệu ứng Somogyi không phải lúc nào cũng có biểu hiện rõ ràng. Tuy nhiên, đổ mồ hôi và nhức đầu vào buổi sáng có thể là một dấu hiệu cảnh báo. Nếu bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng Somogyi, người bệnh nên ăn nhẹ trước khi đi ngủ hoặc yêu cầu bác sỹ điều chỉnh liều insulin sử dụng ban đêm.

3. Giảm hiệu lực insulin

Nếu bạn dùng insulin và gặp phải tình trạng tăng đường huyết bình minh, nguyên nhân có thể đơn giản là thuốc insulin của bạn bị hết hiệu lực quá sớm. Cách xử trí đơn giản trong tình huống này là yêu cầu bác sỹ thay đổi liều lượng hoặc thời gian sử dụng insulin.

4. Điều trị tăng đường huyết bình minh

Điều quan trọng là bạn phải hiểu được nguyên nhân gây tăng đường huyết bình minh trước khi áp dụng các biện pháp điều trị. Để phân biệt được một trong ba nguyên nhân chính, bạn cần ghi lại lượng đường huyết trước khi đi ngủ, lúc 2 – 3 giờ sáng và khi vừa ngủ dậy. Việc này phải được thực hiện trong nhiều đêm liên tiếp.

Biểu đồ ghi lại đường huyết trong đêm để tìm nguyên nhân gây tăng đường huyết

- Nếu đường huyết thấp trong khoảng 2 – 3 giờ sáng và cao khi vừa ngủ dậy thì có thể bạn bị tăng đường huyết do hiệu ứng Somogyi.
- Nếu đường huyết cao lúc 2 – 3 giờ sáng và cao hơn khi vừa ngủ dậy thì có thể là insulin bị giảm hiệu lực.
- Nếu đường huyết bình thường lúc chuẩn bị đi ngủ và cả ở thời điểm 2 – 3 giờ sáng nhưng lại cao khi vừa thức dậy thì có thể bạn đang bị ảnh hưởng bởi hiện tượng bình minh.

Ngay sau khi xác định được nguyên nhân gây tăng đường huyết bình minh, bạn cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được điều trị phù hợp, lấy lại đường huyết ổn định vào buổi sáng. Thông thường, bác sỹ có thể yêu cầu bạn:

- Thay đổi thời gian sử dụng insulin tác dụng kéo dài vào buổi tối để khoảng tác dụng của nó rơi vào thời điểm đường máu bắt đầu tăng cao.
- Thay đổi loại thuốc insulin sử dụng vào buổi tối
- Tăng liều insulin sử dụng vào buổi tối
- Ăn sáng nhẹ
- Tăng liều insulin vào buổi sáng
- Chuyển sang sử dụng dạng cấy dưới da có chức năng tự lập trình để tăng lượng insulin vào buổi sáng.

Không có người bệnh đái tháo đường nào muốn bắt đầu một ngày mới bằng những cơn chóng mặt do tăng đường huyết. Tuy nhiên, tình trạng này thường là do sự thay đổi tự nhiên trong cơ thể và khó tránh khỏi. Vì thế, người bệnh cần tự theo dõi sức khỏe và lắng nghe cơ thể mình để phát hiện sớm các triệu chứng và điều trị kịp thời.

Xem kinh nghiệm điều trị khô ngứa da, dày móng do biến chứng tiểu đường

Xuân Thuỷ

Nguồn: http://bienchungtieuduong.vn/bai-viet/thong-tin-benh/tang-duong-huyet-buoi-sang-som.html