Nguyên Lam & Nguyễn Xuân Nghĩa,
RFA Ngày 151021
Diễn đàn Kinh tế
Thông tin kinh tế đã đáng ngại, sự
nhu nhược của thiên hạ mới đáng lo
Trước khi đảng Cộng sản Trung Hoa
họp Hội nghị Ban chấp hành Trung ương kỳ Năm của Khóa 18 vào tuần tới, các tín
hiệu xuất phát từ Bắc Kinh vẫn gây phân vân trên thị trường quốc tế về thực
trạng kinh tế và ý chí cải cách của giới lãnh đạo xứ này. Bên cạnh đó, động
thái quân sự của họ trên biển Đông cũng gây lo ngại cho lân bang về thiện chí
hòa bình của Bắc Kinh. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về hai sự trái chiều nói
trên. Xin quý thính giả nghe Nguyên Lam nêu vấn đề.
Nguyên
Lam: Xin kính chào ông Nghĩa. Hôm Thứ Hai
19, Cục Thống kê Quốc gia của Bắc Kinh công bố thống kê về đà tăng trưởng của
Quý III, từ Tháng Bảy đến Tháng Chín, theo đó sản lượng kinh tế Trung Quốc chỉ
tăng có 6,9%, là mức thấp nhất từ sáu năm nay, từ Quý I của năm 2009. Mặc dù
đấy là một dấu hiệu đáng ngại, đa số các trung tâm nghiên cứu kinh tế của thế
giới vẫn cho con số 6,9% là không đáng tin và tình hình có thể còn tồi tệ hơn
vậy. Cũng trong tuần qua, từ Bắc Kinh lại xuất hiện nhiều tín hiệu mâu thuẫn về
những gì giới lãnh đạo kinh tế sẽ áp dụng. Như sẽ tiến hành cải cách hành chính
và doanh nghiệp theo lời khẳng định của Chủ tịch Tập Cận Bình hoặc vẫn tìm cách
can thiệp vào kinh tế để chống đỡ khó khăn trước mắt. Ông nghĩ sao về
loại tin tức trái chiều này? Nói chung, làm sao ta nắm vững được thông tin về
Trung Quốc?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trước hết, các nước đều biết tình trạng thiếu khả tín,
không đáng tin, về thống kê kinh tế của Trung Quốc vì một lý do chính trị đã
trở thành dễ hiểu. Trong hệ thống của xứ này, giới chức thu thập thống kê không
là thành phần độc lập, do vị trí hành chính hay quyền hạn chẳng liên hệ gì đến
con số khảo sát, mà chỉ thăng quan tiến chức nhờ thượng cấp ở trên chứ không do
người dân ở dưới. Vì vậy, mỗi cấp thu thập thống kê đều có xu hướng tô hồng sự
kiện khách quan ở dưới với kết quả sau cùng là những con số không đáng tin. Năm
xưa, khi còn là Bí thư Liêu Ninh, Thủ tướng Lý Khắc Cường từng nói rằng ông
không tin vào loại thống kê ông gọi là “nhân tạo”, là giả tạo, mà tìm các số liệu
khác để thẩm định tình hình sản xuất thật. Từ đấy giới quan sát quốc tế mới thu
thập loại số liệu này để lập ra cái họ gọi là “chỉ số Lý Khắc Cường” hầu có
được hình ảnh trung thực hơn về tình hình kinh tế Trung Quốc.
- Ngoài ra, chúng ta chẳng nên quên
rằng trên một lãnh thổ rất rộng với thực tế quá phức tạp thì kỹ thuật thống kê
cũng khó đo lường được thực tế và thường xuyên phải điều chỉnh. Tôi xin lấy một
ví dụ thiết thực là Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ phải căn cứ trên tình hình lạm
phát để quyết định về lãi suất trong chính sách tiền tệ. Với rất nhiều chuyên
gia có tinh thần mẫn cán và độc lập, theo các kỹ thuật thống kê tân tiến, họ
tính ra chỉ số giá cả hàng công nghiệp là PPI làm cơ sở dự đóan chỉ số giá tiêu
dùng CPI và kết luận rằng lạm phát không tăng trên thị trường Mỹ.
Tinh thần duy ý chí của một đảng độc
quyền càng khiến họ nói một đàng về mục tiêu, như sẽ tăng cường áp dụng quy
luật thị trường để đem lại thịnh vượng, mà thực tế lại làm một nẻo như trực
tiếp can thiệp vào thị trường và gây lệch lạc làm cho chính họ cũng bị lúng
túng - Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Vậy mà nếu hỏi người đi chợ, hoặc
chính mình đang kinh doanh về ăn uống, thì ta thấy giá lương thực và rau cỏ tại
Mỹ có tăng chứ không như kết luận của Ngân hàng Trung ương. Sự khác biệt ấy cho
thấy một vấn đề rất kỹ thuật. Nhưng trong một xứ tự do như tại Hoa Kỳ, người ta
có quyền nêu câu hỏi và tranh luận về tính chất đáng tin hay không của thống
kê. Tại các nước độc tài như Trung Quốc thì chẳng ai có quyền, nên họ chẳng lý
gì đến thống kê nhà nước mà tính toán theo kiểu của mình, nên mới dẫn tới những
kết quả bất ngờ, thường thì trái ngược với thống kê.
Nguyên Lam: Có lẽ vì vậy mà thế giới bên ngoài lại càng phân vân không
chỉ về hiện trạng kinh tế Trung Quốc mà về khả năng quản lý của giới hữu trách
ở trên. Thưa ông Nghĩa, một thí dụ được nhắc nhở là chính sách của Bắc Kinh với
hệ thống doanh nghiệp nhà nước làm ăn sa sút và thiếu năng suất. Qua ba Hội
nghị Ban chấp hành, người ta thấy lãnh đạo đảng đã ra nghị quyết về cải cách
doanh nghiệp cho sát với quy luật thị trường nhưng rốt cuộc thì Bắc Kinh tiếp
tụ củng cố vai trò và sức nặng của hệ thống kinh tế nhà nước. Đấy là một thí dụ
khác về thông tin mâu thuẫn từ Bắc Kinh. Ông Nghĩa nghĩ sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nên quen dần với sự kiện khách quan là tình hình
kinh tế và chính trị của Trung Quốc là cái gì đó quá phức tạp ngay cho giới
lãnh đạo tại Bắc Kinh. Nhưng vì không có nền móng dân chủ và nguyên tắc tự do
thông tin hay tư tưởng, họ giữ độc quyền chân lý, không cho ai nói khác hay dạy
khác, nên gặp mâu thuẫn về những gì muốn làm và chuyện gì làm được, chuyện gì
không. Tinh thần duy ý chí của một đảng độc quyền càng khiến họ nói một đàng về
mục tiêu, như sẽ tăng cường áp dụng quy luật thị trường để đem lại thịnh vượng,
mà thực tế lại làm một nẻo như trực tiếp can thiệp vào thị trường và gây lệch
lạc làm cho chính họ cũng bị lúng túng. Nếu ta cứ tin vào chủ trương hay phát
biểu chính thức thì sẽ lại bị bất ngờ. Việc cải cách hệ thống ngân hàng và
doanh nghiệp nhà nước là một thí dụ nổi bật mà không duy nhất.
Nguyên
Lam: Thưa ông, gặp hoàn cảnh vừa phức tạp
vừa mờ ám như vậy thì người ta có cách gì thấy ra sự thật hoặc dựa trên cơ sở
gì để dự báo tương lai? Một cách cụ thể thì Trung Quốc có còn là một cường quốc
kinh tế hay không sau mấy chục năm tăng trưởng rất cao và nay lại có vẻ lúng
túng trước những bài toán quá lớn mà chưa chắc lãnh đạo đã giải quyết nổi?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin đề nghị là ta đi vào hai bước ngắn dài để tìm ra
câu trả lời.
- Về ngắn hạn thì từ Thứ Hai 26 này,
đảng Cộng sản sẽ họp Hội nghị Kỳ 5 của Ban Chấp hành Trung ương thuộc Khóa 18,
để 205 Trung ương Ủy viên thảo luận về Kế hoạch Năm năm thứ 13 cho thời kỳ
2016-2020. Đấy là cơ chế cao cấp nhất sẽ thống nhất nghị trình được Bộ Chính
trị đề ra cho đảng viên cán bộ cùng biết về các mục tiêu ưu tiên và nhiệm vụ
trong trung hạn. Nếu theo dõi kỹ, người ta có thể biết được lãnh đạo xứ này
muốn gì về kinh tế, thí dụ như về chỉ tiêu tăng trưởng thấp hơn thực tế hay về
nhịp độ cải cách doanh nghiệp nhà nước cho mạnh hơn. Điều ấy không có nghĩa là
Bắc Kinh sẽ tranh thủ được các ưu tiên nhưng ít ra cũng là một thông tin về
những ước muốn của đảng.
Bắc Kinh ráo riết tăng chi và bơm
tiền kích thích kinh tế và chất lên một núi nợ kỷ lục trong một thời gian rất
ngắn. Họ đang phải giải quyết bài toán ấy với nguy cơ vỡ nợ hàng loạt, từ các
doanh nghiệp, ngân hàng đến chính quyền địa phương với cả vạn công ty đầu tư
được lập ra để thực hiện các dự án ảo nhằm tạo ra việc làm cho địa phương khỏi
bị loạn - Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Song song, Hội nghị Kỳ 5 còn có
thể nêu một số biện pháp nhằm hoàn tất đợt ba của chiến dịch diệt trừ tham
nhũng và đem lại một số ổn định sau ba năm xáo trộn quá lớn. Nếu có loại thông
tin ấy thì người ta dễ suy đoán ra tình hình thanh lọc nhân sự, hay thanh trừng
chính trị, để hiểu được vị trị hay khả năng của các lãnh tụ có thẩm quyền trên
thượng tầng. Đấy chỉ là một bước ngắn thôi và truyền thông quốc tế vẫn theo dõi
loại sự kiện này để ít ra biết được ai là người có thực quyền về kinh tế hay
chính trị hầu đoán ra kết quả thật của từng lời tuyên bố của họ.
Nguyên
Lam: Ông Nghĩa nói như vậy vì hàm ý là
còn có một bước thứ hai. Thưa ông, đấy là gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nên nhìn rộng ra ngoài và sâu hơn về quá khứ để
phần nào hiểu ra thực lực và khả năng của một quốc gia đông dân như Trung Quốc,
hiện có sản lượng đứng hàng thứ nhì của thế giới, được ước tính vào khoảng 10
ngàn tỷ đô la một năm. Ngoài thực lực kinh tế, Trung Quốc còn có hệ thống chính
trị độc quyền và tinh thần bá quyền của một nền văn hóa mang nặng mặc cảm tự
tôn về chính trị mà tự ti về kỹ thuật vừa mới vươn lên sau hơn trăm năm lụn
bại.
- Sự kiện một nước mới nổi và thách
thức một cường quốc đương nhiệm thường gây ra chiến tranh. Giới nghiên cứu lịch
sử đã tính ra xác suất có thể là 75%, là ba phần tư trong một giai đoạn trải
dài đến 500 năm. Vì hoàn cảnh kinh tế chính trị đặc biệt của Trung Quốc, người
ta muốn biết kinh tế xứ này sẽ suy sụp và bị nội loạn hay chỉ suy trầm mất dăm
bảy năm rồi trở lại bình thường, tức là lãnh đạo có khả năng ứng phó hay không?
Nỗi thắc mắc ngắn hạn của thị trường không thể khỏa lấp những ưu lo dài hạn của
chính trường, của lãnh đạo các nước khác.
Nguyên
Lam: Nếu nhìn theo một viễn ảnh lâu dài
như vậy, thưa ông, người ta có thể kết luận những gì và dựa trên cơ sở nào?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng nếu nhìn trong trường kỳ thì những
hoạn nạn hiện nay của Trung Quốc đã manh nha từ năm 2008 chứ không chỉ xuất
hiện từ Tháng Tám vừa qua. Năm đó, thế giới bị Tổng suy trầm và nạn ách tắc tín
dụng cùng sự sút giảm đáng kể của nhập khẩu đã gián tiếp phơi bày các nhược
điểm sinh tử trong chiến lược phát triển kinh tế của Trung Quốc. Chiến lược ấy
dựa vào đầu tư và xuất khẩu làm lực đẩy cho một đà tăng trưởng có vẻ ngoạn mục
mà thật ra lại thiếu phẩm chất vì thất quân bình, gây bất công và ô nhiễm môi
sinh.
- Khi cơ sự xảy ra, lãnh đạo Bắc
Kinh ráo riết tăng chi và bơm tiền kích thích kinh tế và chất lên một núi nợ kỷ
lục trong một thời gian rất ngắn. Họ đang phải giải quyết bài toán ấy với nguy
cơ vỡ nợ hàng loạt, từ các doanh nghiệp, ngân hàng đến chính quyền địa phương
với cả vạn công ty đầu tư được lập ra để thực hiện các dự án ảo nhằm tạo ra
việc làm cho địa phương khỏi bị loạn.
- Vậy mà ưu thế xuất khẩu hàng rẻ
cũng chẳng tạo ra sức bật và lãnh đạo đối diện với sự thật. Họ phải chấp nhận
một đà tăng trưởng thấp hơn và chuyển hướng là tìm lực đẩy từ tiêu thụ nội địa.
Họ cũng phải cải tổ cơ chế ngân hàng và doanh nghiệp, cải cách hệ thống công
chi thu toàn quốc để địa phương có nguồn tài trợ ngân sách khác, thay vì bán
đất và vay tiền ngân hàng đi làm bậy. Nói chung thì muốn chuyển hướng, lãnh đạo
phải cải cách mà việc cải cách lại gây thiệt hại cho đảng viên cán bộ cao cấp
nên mới bị cưỡng chống và dẫn tới nhiều mâu thuẫn chính trị.
Nguyên
Lam: Khi nhìn vào khung cảnh trường kỳ
như vậy thì người ta có thể hiểu được nguyên do của nhiều tín hiệu khó hiểu hay
không đáng tin xuất phát từ Trung Quốc. Vì thời lượng có hạn, Nguyên Lam xin đề
nghị ông tạm tổng kết về đề tài thông tin từ Trung Quốc và có thể là cuối năm
nay chúng ta sẽ tìm hiểu tiếp về triển vọng tương lai của xứ này.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng Trung Quốc không thể làm gì khác nhiều quốc
gia đã trải qua giai đoạn tương tự. Tức là kinh tế sẽ hết đà tăng trưởng quá
cao của mấy chục năm trước và phải cải cách nên sẽ gặp nhiều khó khăn chính trị
bên trong. Cũng chính vì vậy mà lãnh đạo lại càng dễ gây rủi ro xung đột với
bên ngoài.
- Nếu hiểu như vậy, các quốc gia
khác nên có tinh thần kết ước là giúp Bắc Kinh chuyển hướng kinh tế trong ổn
định và có lợi cho toàn thế giới. Nhưng song song thì vẫn phải thống nhất thái
độ quyết liệt về an ninh để Bắc Kinh đánh giá lại rủi ro mà chấm dứt chính sách
hung hăng ngày nay. Thiếu sự cứng rắn đó của các nước thì nguy cơ chiến tranh
rất dễ bùng nổ, với kết quả sau cùng là Trung Quốc vẫn bị nội loạn và phân hóa
như đã từng bị rất nhiều lần trong lịch sử, nhưng với hậu quả vẫn là tổn thất
và điêu linh cho các nước lân bang.
Nguyên
Lam: Xin cảm tạ ông Nghĩa về bài phân
tích này.
Nguồn: http://dainamaxtribune.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment