Tình thơ Nguyên Sa

Tình thơ Nguyên Sa

Thy  Nga

Nhà thơ Nguyên Sa được nhắc đến nhiều qua tác phẩm “ Paris có gì lạ không em ” và những dòng thơ tình khác. Người bạn đời của ông chia xẻ về những tình huống của những cảm hứng ấy nhân ngày giỗ của người nghệ sỹ.

Từ mươi năm nay, vào thời điểm này của tháng Tư bạn hữu với thi sĩ Nguyên Sa lại nhắc nhớ đến ông.

Nguyên Sa Trần Bích Lan từ trần ngày 18 tháng Tư 1998. Thời gian trôi qua như thế là đã 10 năm. Đối với người thân yêu thì hẳn là những tháng năm đó dài … dài lắm. Irvine, thành phố mà ông cùng gia đình tới định cư, nơi ông sinh hoạt báo chí, thơ văn trong hai mươi năm cuối cuộc đời, chỉ cách đường Bolsa một quãng xa lộ.

Từ xa lộ vào con đường này một chốc là thấy ngay thảm cỏ xanh mướt và khung cảnh êm ả của nghĩa trang, nơi an nghỉ của hầu hết người Việt vùng này. Thi sĩ Nguyên Sa được chôn cất tại đó, “hạt cát nguyên vẹn” óng ánh giữa chốn hồng trần, đã trở về với cát bụi.

“Tiễn biệt” Hải Lý hát …

Từ ngày Nguyên Sa qua đời, vợ ông - nhân vật trong bài thơ độc đáo mang tên “Nga” - đã đóng cửa nhà in, và trung tâm băng nhạc. 

  

Với bà, Thy Nga có mối cảm tình đặc biệt, phải chăng vì cùng tên? Hay vì có một số điểm tương đồng? Lần này điện thoại sang thăm, Thy Nga yêu cầu bà đọc cho nghe thơ của ông. Bài gì thì chỉ nói tựa đề, là bà biết ngay ở trang mấy trong cuốn nào, như về bài thơ “Sợi tóc” khắc trên mộ Nguyên Sa, bà Nga thuật lại:

“ Mộ của Nguyên Sa gần một hồ nước nhỏ, như là trong góc một khu rừng nhỏ. Khi anh ấy làm bài thơ này, không ngờ nó lại giống nơi anh ấy được nằm ở đó:

‘Nằm chơi ở góc rừng này 

Chưa thiên thu cũng đã đầy cỏ hoang

Xin em một sợi tóc vàng

Làm hoa khởi sự cho ngàn kiếp sau

Biết đâu thảo mộc bớt đau

Biết đâu có bản kinh cầu dâng lên? ’

Những vần thơ cuối

Khi biết là mình sắp ra đi, tinh thần vẫn bình thản, chấp nhận, anh ấy làm bài thơ “Thủy chung”. Thường thường, các cụ cứ dặn dò là chôn cất ra làm sao, nhưng mà Nguyên Sa vẫn tếu trong cái bài dặn dò như thế này:

  ‘ … Anh nói anh muốn Saigon, 

       anh muốn đường Phan Thanh Giản,

       anh muốn nước Mỹ, vùng biển Thái Bình,

       anh muốn Montpellier, muốn Nice, 

       muốn Cannes, muốn Saint Tropez,

       muốn tất cả những thị trấn miền Nam nước Pháp,

       nhất là những thành phố quanh Địa Trung Hải,

      nhưng anh chỉ có hai chân,

      anh chỉ xin em ném dùm anh 

      xuống những mảnh đất đầu đời:    

      chỗ bãi phù sa anh tắm mỗi chiều,

      con lộ mỗi ngày chúng mình cùng nhau đi học.’ 

        

Đó là khi người thi sĩ tếu dặn vợ là chôn cất ra làm sao.”

Đọc đến câu này thì bà Nga đã rất xúc động. Thời gian cùng học ở Paris, gặp gỡ rồi yêu nhau, là quãng đời đẹp nhất của hai người. Do đó, những nơi mà sau khi từ trần, Nguyên Sa muốn linh hồn mình tìm về, là những địa điểm từng ghi dấu kỷ niệm một đời.

“Paris có gì lạ không em”

( âm thanh bài hát do Ngô Thụy Miên phổ nhạc,Tuấn Ngọc hát …)

Thy Nga: Hay là mình đừng nói chuyện buồn nữa … Chị kể lại tình cảnh viết nên các bài thơ nhé, nhất là các bài mà nhiều người yêu thích, như “Paris có gì lạ không em” Vì sao đang học mà lại có chuyện người phải ra đi, kẻ ở lại “Kinh thành hoa lệ ” ?

Bà Nga: Năm 1953, ông cụ thân sinh anh Lan mất tại Hà Nội. Anh Lan thấy cần phải ngưng học ở bên Pháp để về giúp đỡ gia đình, thế nhưng mà chị đang học đại học ở Paris thành ra anh ấy mới làm bài thơ :

             “ Paris có gì lạ không em? 

               Mai anh về, em có còn ngoan …”

tức là anh ấy đi Việt Nam rồi sẽ về lại Paris. Anh ấy mới hỏi:

      “Vẫn hỏi lòng mình là hương cốm

       Chả biết tay ai làm lá sen?”

là Chị có chịu theo anh ấy không?

Đến lúc mà Chị bằng lòng thì mới là có cái bài “Nga”

“Nga” qua giọng hát Duy Quang …

Bà Nga: Tụi này chỉ có đi ra Mairie 15è làm đám cưới. Sinh viên du học mà lại sau khi Hiệp Định Genève chia cắt đất nước (gia đình không gửi tiền qua được) sinh viên Việt Nam ở bên ấy nghèo lắm. Tụi này không có nhẫn nữa mà. Thành ra in bài thơ Nga đề là thay cho thiệp báo hỷ. Cái bài thơ thì mọi người nghe thích quá, nói là ngộ nghĩnh. Xong rồi, bạn bè đông lắm, sinh viên thì đông lắm, kéo nhau sang cái quán cà-phê trước cửa, uống cà-phê, mọi người chung tiền trả phần cho cô dâu chú rể. Thế thôi!

Cuối tháng 12 đó (năm 1955) là xuống tàu tại Marseille đi về Saigon.  Về đến Sài Gòn thì cả hai vợ chồng đều đi dạy học. Cứ bước vào lớp là bị học sinh nó hát mấy câu đó, mình phải làm rất là nghiêm trang.

Kế tiếp, Nguyên Sa cùng với vợ mở tư thục. Trong nắng ấm chan hòa ở Saigon, hình ảnh những tà áo dài, lụa   nội hóa, gợi cảm hứng cho Nguyên Sa viết nên bài thơ “Áo lụa Hà Đông”.

“Áo lụa Hà Đông” Quang Dũng hát …

Thơ Nguyên Sa là thơ của những rung động tình yêu đầu đời, chân thành đến vụng dại, những xúc cảm mà ta khó thể có lại về sau.

      “Không có anh, lấy ai đưa em đi học về

       Lấy ai viết thư cho em mang vào lớp học …

  

              Ai cầm tay cho đỏ má em hồng

       Ai thở nhẹ cho mây vào trong tóc …

              Không có anh, lấy ai cười trong mắt

       Ai ngồi nghe em nói chuyện thu phong

       Ai cầm tay mà dắt mùa Xuân

       Nghe đường máu run từng cành lộc biếc …”

                                       (trích đoạn bài thơ “Cần thiết”)

Đã biết bao chàng trai nhờ thơ Nguyên Sa để ngỏ ý với cô bạn mà mình thầm yêu trộm nhớ. Và cũng đã biết bao thiếu nữ học thuộc, hay là nắn nót chép, rồi ướp tập thơ Nguyên Sa để dưới gối mà dệt mộng:

   “ … Sài Gòn gối đầu trên cánh tay

          Những năm mười sáu, mắt nhìn mây

          Cánh tay tròn ánh trăng mười bốn

          Tiếng nhạc đang về dang cánh bay

                 Sài Gòn nắng hay Sài Gòn mưa

          Thứ Bảy Sài Gòn đi Bonard

                 Guốc cao gót nhỏ mây vào gót

          Áo lụa trăng mềm bay xuống thơ …”

                                     (trích đoạn bài thơ “Tám phố Sài Gòn”)

Dòng thơ và giòng đời

Nhưng rồi, biến cố 1975 xảy tới, Nguyên Sa và vợ lại phải 

từ giã thành phố thân thương, lần này là Sài Gòn. 

Bà Nga cho biết là ông bà ra đi ngày 24 tháng Tư đến đảo Guam, rồi tới trại Pendleton miền Nam California.

Bà Nga: Chúng tôi ra khỏi Camp Pendleton từ tháng 7 năm 1975, sang Pháp để đoàn tụ với hai đứa con đang du học bên ấy.  Chúng tôi được học bổng của Đại học Pháp, hai vợ chồng cùng đi học Cao học Kinh Tế tuy nhiên, được hai năm thì tôi sang Mỹ định cư. Nhà tôi ở lại học cho xong Cao học Kinh Tế, sang Cali sau đó một năm (năm 1978) nhưng rồi lại không xài cái bằng đó.

Đầu tiên thì tôi đi làm tại Đại học UC Irvine. Nhà tôi lại còn đi học nghề điện tử, thì có cái bài thơ “Thi sĩ qua Mỹ làm thợ điện” đó. Ông ấy đi làm Electronic technician hai, ba tháng gì đó thì ông ấy chán cái sự đi làm, sáng đi chiều về, thành ra ông ấy đi làm báo Việt Nam từ năm 81. Tạp chí Đời đến khắp các nơi mà có người Việt tỵ nạn định cư, gửi sang Úc nữa. Đến năm 82 thì chúng tôi thành lập công ty (corporation). Tới năm 98 nhà tôi mất thì tôi đóng cửa cái business đó, tôi dẹp hết.   

   

Nguyên Sa Trần Bích Lan từng dạy học (nhất là về Triết), mở tư thục, làm báo, viết văn, thành lập nhà in, và trung tâm băng nhạc, nhưng được biết đến nhiều nhất là về thơ, và nổi bật là các bài thơ tình của lứa tuổi đôi mươi. 

Được coi là “Thi sĩ của Tình Yêu”, Nguyên Sa qua bài “ Chia tay ” gửi lời “ cám ơn những người yêu nhau, những người làm trăng thành trăng, biển thành biển, núi non thành núi non, làm suối trở thành ngọn suối tuyệt vời ca hát …”

Và qua bài “Có phải em về đêm nay”, Nguyên Sa nói lên 

ý muốn được làm thơ đến hơi thở cuối cùng:

   “… Vì lòng anh (em đã biết)

         có bao giờ thèm khát vô biên

         có bao giờ anh mong đừng chết, dù để làm thơ

         nên tất cả chỉ vì yêu em

         và làm thơ cho đến chết.”

Thật thế, khi lâm bệnh nặng, Nguyên Sa vẫn làm thơ, các bài thơ chở đầy ký ức những ngày xa xưa, lẫn vào là các bài với chút hoang mang trước cái chết. Và trong bệnh viện, ông vẫn gắng điện thoại, dặn dò nhà in về việc in quyển thơ tập 4.

Nga, người yêu và là người bạn đời, luôn luôn bên cạnh ông qua những trôi nổi của thế sự cho đến giây phút cuối của cuộc sống. Và như thế, câu hỏi của Nguyên Sa trong bài thơ “Paris có gì lạ không em” :

      “Vẫn hỏi lòng mình là hương cốm

       Chả biết tay ai làm lá sen ?”

đã được trả lời một cách trọn vẹn. Không chỉ là cái gật đầu, ưng thuận kết hôn, mà Nga nguyện làm chiếc lá sen ấp ủ hương cốm Nguyên Sa mãi mãi.

   

Sau khi Nguyên Sa qua đời, chính bà đã tiến hành, in tất cả các tập thơ, sách, truyện, và cuốn hồi ký của ông.

Ca khúc “Paris có gì lạ không em” kết thúc chương trình tưởng nhớ nhà thơ Nguyên Sa. Thy Nga tạm biệt quý  thính giả và các bạn.

PARIS CÓ GÌ LẠ KHÔNG EM

​http://youtu.be/CRZik-wb5rw